Michałowski.

 

Nie wiem dlaczego byłam przekonana, że książki z tej serii są w formacie A3. W ogóle nie spojrzałam na wymiary. Ta mała książeczka, to albumik, dość porządnie wydany w twardej oprawie i na kredowym papierze. Zawiera reprodukcje obrazów Piotra Michałowskiego (1800-1855), które znajdują się w polskich muzeach narodowych. Krótki wstęp napisany został przez Annę Zeńczak. Tekst został też przetłumaczony na język angielski. Przede wszystkim książka do oglądania, podziwiania i przypominania.

Michałowski. Malarstwo/painting, wydawnictwo BOSZ, wydanie 2019, tekst: Anna Zeńczak, oprawa twarda, stron 64.

Maria Rodziewiczówna, Magnat.

 

Aleksander Kalinowski to zubożały dwudziestopięcioletni arystokrata, który od dwunastu lat, po pożodze majątku, wraz z matką mieszka u bogatej ciotki. Od pięciu lat jest rządcą Wojewódzkiej, ale gdy sprzeciwia się jej ostatniej woli, traci zapisany przez nią testamentem legat. Wojewódzka jest właściwie pokłócona ze wszystkimi, oschła i zgorzkniała. Po jej śmierci, najbliższa rodzina posądza Aleksandra o kradzież i złą wolę. Dumny, uczciwy i honorowy mężczyzna, zabezpieczywszy matkę, opuszcza majątek na Podlasiu. Aleksander kupuje dwór, chce odzyskać dawną fortunę własną pracą i ciągle podejmuje się nowych wyzwań. Szybko też okazuje się, że jego sąsiadem jest stryjeczny brat – Adam. Zaczyna bywać w towarzystwie i poznawać ludzi różnego autoramentu. Pewnego dnia poznaje przyrodnią siostrę Adama, hrabiankę Gizelę. Tyle tylko, że Gizela jest próżną, pyszną, egoistyczną młodą kobietą.

Lubię wracać do książek Marii Rodziewiczówny. W średniej szkole na pewno przeczytałam wszystkie, które były wówczas w bibliotece, do której chodziłam wypożyczać książki. Mówiąc szczerze nie pamiętałam już treści Magnata, więc cieszę się, że zdecydowałam się na wybór tej książki. To powieść pisana wspaniałym językiem polskim, poetyckim, często już dziś zapomnianym, niezrozumiałym i uważanym za archaiczny. A ten język Rodziewiczówny jest po prostu piękny! To opowieść o życiu ziemiaństwa końca XIX wieku, życiu codziennym chłopów i panów. Jasno widać rozgraniczenie między ciężką pracą, a przyjemnościami; sprawiedliwością, a błahostkami; uczciwością, a zepsuciem; wytrwałością, a lenistwem. To także powieść o trochę toksycznym, niszczącym uczuciu. Miłość nawet w książkach, nie zawsze czyni drugiego człowieka szczęśliwym.   

 

Maria Rodziewiczówna, Magnat, wydawnictwo MG, wydanie 2024, oprawa usztywniana, stron 224.

John Berger, Sposoby widzenia.

 

Sposoby widzenia to książka, która powstała na podstawie cyklu programów telewizyjnych BBC Johna Bergera, za którą odpowiedzialni są także: Sven Blomberg, Chros Fox, Michael Dibb, Richard Hollis. Serial miał być odpowiedzią na serial telewizyjny Cywilizacja Kennetha Clarka (książka w polskiej wersji ukazała się w wydawnictwie Próby w 2022 r. w przekładzie Anny Arno). Autorzy lektury, o której mowa, podjęli próbę rozwinięcia niektórych treści na potrzeby publikacji. Książka składa się z siedmiu esejów opatrzonych szeroką bazą ikonograficzną (czarno-białą). Cztery rozdziały wykorzystują słowa i obrazy, a trzy kolejne - wyłącznie obraz. Eseje zostały poświęcone sposobom widzenia kobiet i różnym aspektom tradycji malarstwa olejnego, ze szczególnym naciskiem i koncentracją na kulturze europejskiej/zachodniej. Dodać trzeba, że tekst jest w całej książce pogrubiony, niewyjustowany, co uważam za trochę szalony pomysł.

Widzenie poprzedza słowa. Prosty przykład: widok osoby ukochanej emanuje ciepłem, widok osoby w żałobie – smutkiem. Widzimy, ale jednocześnie jesteśmy częścią widzialnego świata. Pierwszy esej dotyczy tego, jak bardzo perspektywa danej osoby może się zmienić w zależności od otoczenia i jak reprodukcja sztuki (tzw. fotografia) negatywnie wpływa na zbiorowe doświadczenie oglądania sztuki. Obraz reprodukowany możemy zobaczyć w jakimś albumie, zaznajomić się z nim jeszcze przed możliwością zobaczenia oryginału w muzeum. Oryginał jest reprodukowany przykładowo na pocztówkach, zamieszczany w czasopismach, książkach o sztuce, pokazywany w filmach.. Obrazy stają się popularne dzięki swojej wartości rynkowej, stąd powstaje fałszywa religijność otaczająca dzieła sztuki. Inaczej też w sztuce widziano kobiety, a inna zupełnie była pozycja mężczyzn. Drugi esej mówi więc o męskim spojrzeniu. Kobiety patrzą na siebie, ale jednocześnie są przedmiotem oglądu mężczyzn (akt). Trzeci esej dotyczy mentalności kapitalistycznej z XV i XVI wieku w odniesieniu do malarstwa olejnego i tego, jak sztuka stała się produktem ubocznym konsumpcjonizmu (kolekcjoner, obraz jako towar, tandeta a wolny rynek, gatunki w malarstwie). Ostatni esej odnosi się do reklamy i psychologii konsumpcjonizmu (obraz reklamowy przynależny do chwili podlega ciągłej aktualizacji; związek reklamy z ideologią wolności; odniesienia w reklamie do dzieł sztuki).

Sposoby widzenia oferują nie tylko ideę, ale stanowią zaproszenie do zobaczenia i poznania świata sztuki w odmienny sposób. Momentami jednak wyczuwa się autorytarność i pobłażliwość autora. Związek między komercją, a stale zmieniającym się światem wizualnych przedsięwzięć artystycznych jest niezwykle zróżnicowanym i skomplikowanym tematem. Niemniej eseje nawet po latach pobudzają do refleksji.

 

 

John Berger, Sposoby widzenia, wydawnictwo Aletheia, wydanie 2023, tytuł oryg.: Ways of Seeing (1972), przekład: Mariusz Bryl,  okładka usztywniana ze skrzydełkami, s. 164.