Po latach spędzonych za granicą, artysta i architekt, Tomasz, wraca do Polski. Pragnie na nowo ułożyć sobie życie w kraju, tym bardziej, że obecnie ma wielką szanse na wygraną w prestiżowym projektowym konkursie. Tyle tylko, że nie wszystko układa się jak zaplanował. Nasilają się kłopoty w prowadzonej firmie, wygrana okazuje się przegraną, a Tomasz mimo upływu lat i zdobytych doświadczeń, nadal czuje się zagubiony. Nie wie też czego tak naprawdę oczekuje od Niny. Pewnego dnia mężczyzna dostaje od wydawnictwa książkę, którą ma za zadanie zilustrować. Z drugiej strony proboszcz Gądek po rozmowie z duchownym Kazimierzem Bażanowskim, prosi Tomasza o namalowanie do kościoła kopi krakowskiego obrazu Matki Bożej od Wykupu Niewolników. O ile książka zaczyna Tomasza intrygować, o tyle w ogóle nie wyobraża sobie, aby podjąć się drugiego zlecenia. Mężczyzna nie podważał istnienia Boga, ale nie wierzył w jego obecność w codziennym życiu. Nie potrafił zrozumieć celu wydarzeń, nie zadawał pytań egzystencjalnych, nie szukał odpowiedzi. Znaki i wskazówki zapisane na kartach opowiadań czytanej książki, zaczynają jednak prowadzić Tomasza. Mają na niego głęboki wpływ, szarpią jego wnętrzem, odkrywają na nowo wewnętrzny ból. Czy Tomasz odnajdzie ukojenie, odpowiedzi, czy zrozumie i czy wywiąże się ze zleconych zadań?
To powieść, która pobudza do refleksji, nad stronami której na pewno należy się zatrzymać. Składa się na nią nie tylko czas dotyczący życia Tomasza, ale przede wszystkim fabuły opowiadań, które złożyły się na tekst nadesłany do niego przez wydawnictwo. To one stają się kluczem do zaszyfrowanego zamka zamkniętych drzwi. Są wskazówkami i jednocześnie drogowskazami odczytywania właściwej drogi i obecności Najwyższego.
Obecność.
W powieści Anny Halasz niemal wszystkie wydarzenia zbudowane są wokół słowa „obecność’. Odnajdujemy przede wszystkim motyw obecności człowieka dla drugiego człowieka, który przybiera charakter spotkania. Ma formę intensywną, ale krótkotrwałą. Obecność może być jednak także bardziej stabilna, trwała i stała.
Być może od razu pojęcie "obecności" skojarzy się po prostu z listą obecności, odhaczeniem, że jestem tu i teraz. Nic ponadto. Obecność to przebywanie w określonym czasie i miejscu, ale również zaznaczenie swojego istnienia przy kimś. Swego rodzaju oryginalność każdego człowieka w dochodzeniu do prawd moralnych i duchowych. Transcendentalizm, który skupia się między innymi na doświadczeniu jednostki, głosząc, że człowiek jest pewien tego, czego sam w życiu doświadczył, bądź do czego sam doszedł. Kładzie nacisk na świadomość własnych czynów i wnioskowania na podstawie zdobytych doświadczeń. „Stało się. Nic z tym nie zrobisz. Masz dwa wyjścia: być Edypem albo Hiobem.” - mówi podczas rozmowy z synem ojciec Tomasza. Zrozumieć, pogodzić się, wybaczyć i dźwigać ciężar żyjąc dalej. To znaki prowadzą Tomasza do zrozumienia obecności Boga w jego życiu.
Tomasz swą obecność chce jednak zaznaczyć głównie poprzez projekty architektoniczne oraz projekty graficzne, bowiem od lat niczego nie namalował. Obecni i ważni w życiu Tomasza są rodzice. Mężczyzna zafascynowany jest sentymentalnymi opowiadaniami, które czyta. Potem zaczyna odkrywać w nich fragmenty swojego życia i wracać do młodości, gdy w jego życiu obecna była młoda kobieta. Zajrzyjmy do tych opowiadań. Wiki obecna jest w mieszkaniu pełnym reliktów przeszłości, pochodzących z jej perspektywy już z innego wymiaru, a pewnego dnia staje się obecna i ważna w życiu Igora. Śladów obecności i powiązań ze swoją ciotką, sławnego pisarza w Miasteczku, poszukuje naukowiec Irena. W życiu Jerzego i ich córek oraz pracowników cukierni obecna jest Kasia przez czas, który jest jej dany. W życiu Karola zaś, ukochana Julia.
Mówi się też o obecności jako „byciu dla” kogoś lub czegoś. Otwiera to kolejny dialog, możliwość poznania i oddziaływania, a co za tym idzie – spotkania. Tak zatytułowany zresztą jest pierwszy rozdział powieści Anny Halasz. „Obecny” to też inaczej „będący wobec” np. wobec drugiego człowieka, wobec Boga. To obcowanie z czymś, co na początku być może wydaje się obce, ale może po upływie czasu stać się bliskie. Tak jak w przypadku Tomasza, i tak jak w przypadku Karola. Obecność wobec Boga przybiera charakter egzystencjalny i formę poszukiwawczą. Leży poza granicami tego, co widzialne, a wspiera się na postrzeganiu zmysłowemu. Z drugiej strony to Bóg staje się obecnym dla człowieka, dla jego rozumu, uczucia i woli. Jest to obecność Boga poprzez: słowo, opatrzność i mistykę. Poszukiwanie Boga następuje w znakach, wydarzeniach, cudach. Odkrywanie Boga w codzienności kończy się spotkaniem, które angażuje wolę i umysł, a nawet ciało człowieka.
Jestem na takim etapie swojego życia, że treść powieści uderzyła we mnie ze zdwojoną siłą. Nie zadaję pytań, poddałam się woli Bożej, ale niewyobrażalny i niemierzalny ból oraz tęsknota towarzyszą mi każdego dnia. Obecność. Jakże z mojej perspektywy ważne słowo, które odnieść można nie tylko do Człowieka, ale i Boga. Wierzę też w świętych obcowanie, że po śmierci życie zmienia się, ale się nie kończy. To powieść napisana piękną, szlachetną, poprawną polszczyzną i plastycznym językiem, co wpływa niewątpliwie na odbiór całości. Nie można jej spokojnie zostawić, więc wracam, czytam ponownie fragmentami...
Anna Halasz, Obecność. Odczytując znaki, wydawnictwo eSPe, wydanie 2021, seria: Opowieści z Wiary, oprawa miękka, stron 280. PREMIERA 5.03.2021 r.
Bibliografia:
P. Klimkowski, Kategoria obecności w kontekście religii, [w:] Racjonalia, 2015, nr 5, s. 85-106.
B.P. Bednarczyk, Tęsknota, znak, dążenie jako momenty bycia w obliczu Boga Ukrytego w myśli Pseudo-Dionizego Areopagity i Blaise’a Pascala, [w:] Źródła Humanistyki Europejskiej, 2015, t. 8, s. 27-56.
Szukać i znajdować Boga we wszystkim. https://jezuici.pl/2020/01/szukac-i-znajdowac-boga-we-wszystkim/
Jak doświadczyć Bożej obecności? https://michalici.pl/artykul/jak-doswiadczyc-bozej-obecnosci
Anna Halasz – nauczycielka języka polskiego, autorka scenariuszy i adaptacji scenicznych dla amatorskich zespołów teatralnych, współautorka cyklu podręczników do nauki języka polskiego. Laureatka licznych wyróżnień i nagród w konkursach literackich. Mieszka w Gdyni, gdzie współpracuje z Grupą Artystyczną Nazaret i teatrem Przystań, a także realizuje się jako animatorka życia kulturalnego w ramach działalności Stowarzyszenia K.A.C.K.
