Książka powstała na bazie spotkań
i przeprowadzonych rozmów Joanny Błażejowskiej z Janem Olszewskim odbytych
między 2011 a 2013 rokiem w mieszkaniu należącym do małżeństwa Olszewskich na
warszawskim Mokotowie. Część zarejestrowanych rozmów ukazała się w zbiorze
wydanym w 2011 roku z okazji 35. Rocznicy powstania Komitetu Obrony Robotników
oraz w 2016 roku w książce Harcerską
drogą do niepodległości. Od „Czarnej Jedynki” do Komitetu Obrony Robotników.
Nieznana historia KOR-u i KSS „KOR” (Kraków, 2016). W 2016 roku Justyna
Błażejewska rozpoczęła rejestrować rozmowy z premierem odbytych przez telefon z
uwagi na pogarszający się stan zdrowia.
Na książkę złożyło się więc w
sumie 29 opracowanych rozmów. Materiał
został w książce ułożony chronologicznie i opracowany od strony redakcji. Pan
Jan Olszewski opowiada o przodkach, rodzicach, dzieciństwie, wychowaniu w
specyficznej atmosferze, poszczególnych etapach edukacji. Dowiedzieć się można, że jedną z pierwszych i
najważniejszych lektur przyszłego premiera obok Trylogii Sienkiewicza
była powieść Dzieje jednego pocisku. Wskutek tego, że pochłaniał książki
przy tzw. karbidówce wkrótce pojawiła się krótkowzroczność. Dzieciństwo
skończyło się wraz z wybuchem II wojny światowej. Wspomnienia dotyczą życia
codziennego, szkoły, konspiracji, doświadczeń wyniesionych z Powstania
Warszawskiego. Jan Olszewski w czasie okupacji służył w Szarych Szeregach, a
jako łącznik na terenie Pragi uczestniczył w Powstaniu Warszawskim. Poruszony
został też problem Holokaustu Żydów, traumatycznych przeżyć, obrazach
utkwionych w pamięci, wywózkach, getcie, stosunkach polskich i żydowskich po
zakończeniu wojny, przystosowaniu do życia w nowych warunkach po II wojnie
światowej. Jest rozdział poświęcony
wywiadowi i kontrwywiadowi Armii Krajowej, sowieckiej bezpiece i jej
działalności, zmian zachodzących we władzach na szczeblu państwowym. Jan
Olszewski jasno wskazuje, że wówczas
istniały trzy opcje: wydostać się za granicę (1), wrócić do konspiracji (2),
trwać i czekać (3).
We wspomnieniach wiele miejsca
Jan Olszewski poświęca okresowi podjętych prawniczych studiów. Słowa oddają też
charakter lat stalinowskich poprzez ich analizę pod względem wielu aspektów. Jan
Olszewski wraca do procesów pokazowych, stalinizacji wojska, dekretach
marcowych, czy ustawie o dyscyplinie pracy. Zostają też scharakteryzowane
poszczególne etapy pracy zawodowej przyszłego premiera. We wspomnieniach odnaleźć
można odniesienia do sprawy uprowadzenia i zabójstwa piętnastoletniego syna
Bolesława Piaseckiego, wspomnienia dotyczące ks. Stefana Niedzielaka, pracy w
redakcji „Po prostu”, podjęcia praktyki adwokackiej, niejednokrotnego
zawieszenia, strajków w obrębie lat 80. XX wieku, kwestii lustracji. Są też
rozdziały, które zostały poświęcone przyjaciołom Jana Olszewskiego.
To książka będąca swoistą sagą
rodzinną, wspomnieniami dotyczącymi zawirowań historycznych i politycznych
zmian, jakie miały miejsce w Polsce na przestrzeni lat po II wojnie światowej.
Książka osobista, ważna, poruszająca, momentami wstrząsająca, o służbie i
poświęceniu Bogu i Ojczyźnie. Książka zaopatrzona została w bogato rozbudowane
przypisy, indeksy, spis bibliograficzny.Ważna.
Justyna Błażejowska, Historia
wciąż trwa. Wspomnienia Jana Olszewskiego, wydawnictwo Zysk i S-ka, IPN, wydanie
2019, okładka twarda, stron 488.