Maja i Jan Łozińscy, Życie codzienne arystokracji.

Życie codzienne arystokracji to kolejna książka autorstwa państwa Łozińskich, która niechybnie przyciągnie uwagę niejednego czytelnika. Sami Autorzy zaznaczają, że książka jest jakby dopełnieniem wydanej w 2010 roku pozycji W ziemiańskim dworze. W tamtym przypadku podstawowym elementem branym pod uwagę w układzie treści były pory roku. Tym razem Autorzy wzięli pod lupę życie wewnętrzne każdej rezydencji, stąd podział treści według rozdziałów skupiających się wokół pokoju dziecinnego, jadalni, sali balowej, salonie, pokojach gościnnych, sypialni i garderobie, stajni i garażu, choć warto zaznaczyć, że jest także rozdział opowiadający o łowieckich rewirach. 

Autorzy zwracają uwagę nie tylko na położenie pokoi w rozkładzie rezydencji i wystrój wnętrz podlegający zmieniającym się modom. W przypadku pokoju dziecinnego prezentują niecierpliwe wypatrywanie przez rodziców narodzin dzieci, w szczególności synów, pokładane w nich oczekiwania i niespełnione nadzieje, wybór imion i rodziców chrzestnych, rodzaje zabaw, organizację dnia, program nauki, pielęgnację i sposoby wychowania. Z dziećmi wiązały się również osoby mamek, bon i guwernantek oraz wybór szkół. Niektóre stosowane sposoby nauki mogą nieco dziwić. Przykładowo u Czapskich w Przyłukach odbywały się językowe spacery z nauczycielami: dwa razy w tygodniu – niemieckie, dwa razy – francuskie, raz – spacer polski[1].  

Na jadalnię przeznaczano zwykle największe pomieszczenie we dworze i w pałacu, a główną rolę odgrywał tu wielki stół. Łozińscy podkreślają, że najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia był obiad. Wówczas to przy stole spotykała się rodzina, domownicy i goście. Każda dobrze sytuowana arystokratyczna rodzina starała się wydać w swojej posiadłości, chociaż raz do roku, bal. Organizowano je z okazji imienin, urodzin, świąt, uroczystości rodzinnych, a niektóre miały jedynie znaczenie matrymonialne. W książce czytamy, że w pierwszej połowie XIX wieku zalecano jeden bal rocznie dla piętnastolatki, trzy bale dla dwudziestolatki i sześć dla dwudziestopięciolatki[2]. Prezentowano wówczas ekwipaże, balowe toalety (zwracam od razu uwagę, że znajdziemy opisy zarówno damskich jak i męskich strojów), a same bale toczyły się według uprzednio przygotowanego scenariusza. 

Z kolei salon służył do wypoczynku i to tu przyjmowano anonsowanych gości. W tym pomieszczeniu czytano gazety, stał fortepian, grywano w karty i układano pasjansa, głośno czytano, muzykowano, często panie szydełkowały, haftowały i wyszywały, stało pełno bibelotów, ozdobnych roślin, były eleganckie dywany i tkaniny. Istotną rolę odgrywał również buduar pani domu. Ciekawy jest również rozdział poświęcony pokojom gościnnym, które zapełniały się w czasie świat, karnawałów, wakacji i uroczystości rodzinnych oraz rozdział przedstawiający sypialnie i garderobę pani i pana domu oraz łazienek. W bezpośrednim sąsiedztwie pałacu położone były stajnie i garaże, więc czytelnik przeczyta o hodowlach koni, zamiłowania do jazdy konnej i pierwszych arystokratów decydujących się na zakup automobilu.

Portret hrabiny Aleksandry Potockiej, malował M.M. Daffinger lata 1840-1850 // s. 89.

Łozińscy przedstawiają skandalizujące style życia niektórych członków arystokratycznych rodzin, zawierane małżeństwa i ewentualne ich unieważnienia, kochanki i kochanków, ingerencję rodziny w plany matrymonialne dzieci czy wyprawę panny młodej. Przeczytać można o rodzinach zaangażowanych w akcje charytatywne czy o organizowanych z wielkim rozmachem polowaniach. Dziś może śmieszyć czytelnika ówczesne pruderyjne „uświadomienie” w sferze seksualności panienek z arystokratycznych rodzin.

Hrabiostwo Róża z Lubomirskich i Artur Potoccy, 1877 //s.202

To książka będąca opowieścią o świecie, który już nie istnieje, o życiu polskiej arystokracji w XIX i XX wieku aż do końca lat międzywojennych. To pozycja, w której można odnaleźć liczne fragmenty wspomnień, dzienników i listów, w dodatku bogato ilustrowana (a niektóre fotografie tutaj potrafią zachwycić), niewątpliwie przyciągająca uwagę i zainteresowanie. Czytelnik przeczyta o przedstawicielach między innymi Radziwiłłów, Sapiehów, Sanguszków, Raczyńskich, Czapskich, Potockich, Zamoyskich, Lubomirskich, odwiedzi ich pałace i poczuje ówczesny panujący klimat w tychże siedzibach. Po przeczytaniu tejże książki zainteresowani tematem mogą poszerzyć swoją wiedzę odnajdując książki podane przez Autorów w bibliografii. Jak najbardziej warto przeczytać, zajrzeć, posiadać.

---

[1] M. i J. Łozińscy, Życie codzienne arystokracji, Warszawa 2013, s. 52. 
[2] Tamże, s. 87.

 

Maja i Jan Łozińscy, Życie codzienne arystokracji, Dom Wydawniczy PWN, październik 2013, oprawa twarda, stron 296.