„Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” . Muzeum Narodowe w Warszawie.

"Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910” to pierwsza w Polsce tak wielka wystawa fascynującego malarstwa nordyckiego. Dostępnych jest siedem sal grupujących obrazy w tytułach: Pochwała prowincji, Doświadczenie pejzażu, Definiowanie przestrzeni, Ekspresja wnętrza, Poszukiwanie korzeni, Rodzimy pejzaż oraz Metafizyka natury. Obrazy (razem 105) pochodzą z 22 muzeów Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji. 

Ważnym elementem malarstwa północy jest przyroda i związane z nią narodowe tradycje. znaleźć tu można uniwersalne emocje i wartości. Przesilenie to przełom, zmiany jakie nastąpiły w sztuce, kiedy artyści odrzucili elementy akademizmu na korzyść naturalizmu, ekspresjonizmu i symbolizmu. Na wystawie prezentowane są prace artystek i artystów takich jak: Anna Ancher, Michael Ancher, Nicolai Astrup, Richard Bergh, Axeli Gallen–Kallela, Pekka Halonen, Vilhelm Hammershøi, Hanna Hirsch–Pauli, Marie Krøyer, Peder Severin Krøyer, Edvard Munch, Carl Larsson, Erik Werenskiold, Anders Zorn.

Wystawę uzupełniają dzieła polskich twórców m.in. : Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza, Konrada Krzyżanowskiego, Józefa Mehoffera, Olgi Boznańskiej.

Erik Werenskiold (1855–1938, Norwegia), Na równinie, 1883.

Gothenburg Museum of Art

Michael Ancher (1849–1927, Dania), Letni dzień na morzu, 1894.
ARoS, Aarhus Art Museum.

Carl Larsson (1853–1919, Szwecja), Karin nad brzegiem rzeki, 1908.
 Malmö Konstmuseum / Malmö Art Museum, Sweden

Vilhelm Hammershøi (1864–1916, Dania), Wnętrze z młodą kobietą widzianą od tyłu, 1904.
 Randers Kunstmuseum. 

Edvard Munch (1863–1944, Norwegia), Melancholia, 1900–1901.
 Munchmuseet, Oslo.

Ester Almqvist (1869–1934, Szwecja), Dwie siostry, 1907.
 Malmö Konstmuseum. 

Þórarinn B. Þorláksson (1867–1924, Islandia), Rzeka Hvítá, 1903.
 National Gallery of Iceland, Reykjavík. 

Richard Bergh (1858–1919, Szwecja), Nordycki letni wieczór, 1899–1900.
 Gothenburg Museum of Art. 

Eugène Jansson (1862–1915, Szwecja) , Nokturn, 1901.
Gothenburg Museum of Art

Vilhelm Hammershoi (1864-1916, Dania), Stara kobieta przy oknie, 1885.

Victor Westerholm (1860-1919, Finlandia), Polowanie na foki, 1900.
 Gösta Serlachius Fine Arts Foundation

Książę Eugeniusz (1865-1947, Szwecja), Las, 1892.
 Konstmuseum, Göteborg

Marie Krøyer (1867–1940, Dania), Wnętrze z szyjącą dziewczyną. Art Museums of Skagen

Oscar Björck (1860 - 1929, Szwecja), Wodowanie łodzi. Skagen, 1884.
Art Museums of Skagen

Ásgrímur Jónsson (1876-1958, Islandia), Z archipelagu Vestmannaeyjar, 1905.

Anna Bilińska-Bohdanowicz (1854-1893, Polska), Nad morzem, 1896.
Muzeum Narodowe w Warszawie

Józef Mehoffer (1869-1846, Polska), Słońce majowe, 1911.
Muzeum Narodowe w Warszawie

Wystawa dostępna jest do 5 marca 2023 r.

Powstał katalog wystawy: Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910, katalog, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2022. (160 zł)

* zdjęcia własne z 24 lutego 2023 r. 

Desmond Morris, Mowa ciała w sztuce. Pozy i gesty.

 

Mowa ciała to pojęcie z zakresu psychologii społecznej, które obejmuje niewerbalnej formy komunikacji. Za pomocą gestów i mimiki kontrolujemy się częściej niż za pomocą wypowiadanych słów. Ruchy ciała trafnie oddają w danej chwili nasze emocje, samopoczucie, nastrój. Komunikacja niewerbalna jest więc zamierzonym i niezamierzonym pozasłownym przekazywaniem informacji. Studiowanie mowy ciała w dziejach sztuki wydaje się nie mniej fascynujące. Udowadnia to brytyjski zoolog, popularyzator nauki i malarz Desmond Morris (ur. 1928), który przez wiele lat prowadził badania z zakresu mowy ludzkiego ciała. Wiedzę swoją wykorzystuje w analizie uchwyconego przez danego artystę ciała w malarstwie i rzeźbie.

Książka została podzielona na rozdziały, więc czytelnik bardzo łatwo odnajdzie wiadomości dotyczące tego, co w danej chwili go interesuje. Rozdziały odnoszą się do gestów związanych z powitaniem, błogosławieństwem, statusem, cierpieniem, odpoczynkiem, wysuwanymi groźbami, afrontem, obroną własną, sprawami związanymi z intymnością. W nich z kolei znajdziemy kolejne i bardziej szczegółowe podziały. Powitanie ukazywane jest bowiem poprzez pozdrowienie ręką, uścisk dłoni, objęcie, ukłon i dygnięcie, klęczenie czy przez najbardziej uniżoną formę - prostrację. Autor dokonuje analizy danego gestu zastanawiając się nad jego pochodzeniem i upowszechnieniem zaznaczając czas i przestrzeń. Czytelnik może dowiedzieć się, że wysunięta stopa (H. Rigaud, Ludwik XIV Wielki (1638-1715), Król Słońce, 1701) oznaczająca wysoki status społeczny, jest w dalszym ciągu wykorzystywana przez współczesnych nam celebrytów podczas fotografowania ich na czerwonym dywanie. Autor zwraca również uwagę na gesty, które nie przetrwały do naszych czasów. To między innymi dłoń z nietypowo namalowanymi rozchylonymi palcami (El Greco, Portret szlachcica z ręką złożoną na piersi, ok. 1580). Analizuje znaczenie odwołując się do badań Thomasa Kunesha, że gest ten ma charakter ochronny i związany jest z naśladowaniem ułożeniem palców dłoni Maryi podczas karmienia piersią. Autor przedstawia również gesty i mimikę twarzy za pomocą których przekazywano w dziełach sztuki strach, ból, przerażenie, niepewność, nerwowość, popłoch. Mowa jest o ziewaniu, graniu na nosie, strojeniu min, spaniu, leżeniu, skrzyżowanych nogach, uniesionych rękach, obscenicznych gestach dłoni, gołych pośladkach. Wachlarz zarejestrowanych w dziełach sztuki zachowań ludzkich jest w tej pozycji bardzo szeroki.

Książka nie niesie za sobą zbyt wiele treści merytorycznych i informacyjnych, ale stanowi bardzo dobry dodatek do pozycji z zakresu historii sztuki. Dzieła sztuki są tu jedynie filtrem potwierdzający wiedzę autora z zakresu antropologii, która została tu przez niego znakomicie przetransponowana i wykorzystana. Książka może być traktowana jako pomoc w dokładnej analizie i interpretacji obrazów i rzeźb. Jest napisana przystępnym językiem, a informacje potwierdzone są w dodanym materiale ikonograficznym. Czyta się więc ją szybko, a niejednokrotnie potem można również do niej zaglądać. Polecam.

 

 

Desmond Morris, Mowa ciała w sztuce. Pozy i gesty, wydawnictwo Arkady, wydanie 2022, tytuł oryg.: Postures. Body Language in Art, tłumaczenie: Anna Wajcowicz-Narloch, oprawa miękka, stron 320.

o. Wawrzyniec Maria Waszkiewicz, Marietta i Alessandro. Dramatyczna historia namiętności i przemocy oraz miłości silniejszej niż śmierć.

 

Za piękną, subtelną okładką książki kryje się historia życia Marii Goretti (1890-1902). Była jedną z siedmiorga dzieci Luigiego Goretti i Assunty Carlini. Po przedwczesnej śmierci ojca na malarię 6 maja 1900 r., mała Marietta stała się podporą dla swojej matki, gdy ta musiała nająć się do pracy. Wypełniała obowiązki domowe i opiekowała się rodzeństwem. 4 października 1896 r. po raz pierwszy przystąpiła do spowiedzi świętej oraz została bierzmowana. Panował wówczas zwyczaj, że bierzmowanie poprzedzało przyjęcie Komunii Świętej. Pierwszą Komunię Świętą przyjęła 16 czerwca 1901 r. Wychowana była w bardzo ubogiej rodzinie. Pragnęła być dobra i mieć czyste serce. 

Alessandro Serenelli był jej sąsiadem, widywała go codziennie, a on coraz śmielej ją napastował. 5 lipca, pod nieobecność pozostałych członków rodziny, Alessandro wtargnął do domu Marietty. Wskutek obrony dziewczynki, chłopak zadał jej czternaście ciosów nożem, a potem ją zostawił. Mariettę przewieziono do szpitala, gdzie miała miejsce operacja. Wkrótce pojawił się miejscowy biskup, który opowiadał jej o męce Pana Jezusa i o przebaczeniu. Marietta z pełną świadomością przebaczyła wówczas Alessandrowi. Ostatnią Komunię Świętą przyjęła dokładnie 6 lipca 1902 r. Przed śmiercią została też przyjęta do sodalicji Córek Maryi i otrzymała medalik z wizerunkiem Matki Bożej.

Można napisać, że to swoista, fabularyzowana biografia świętej. Autor próbuje odtworzyć sceny dramatu, znaleźć przyczyny zaistniałych wydarzeń, pokazać życie małej Mariertty i jej oprawcy Alessandra, umiejscowić je nie tylko w czasie, ale i przestrzeni. Autor jasno wskazuje, że siła Marietty w ostatnich godzinach życia, tkwiła w sakramentach świętych. Miejsce uprzywilejowane w sercu Marietty zajmowała Komunia Święta. To próba odtworzenia jej okoliczności śmierci i następnie długiej i bolesnej agonii. Zwrócenie uwagi na wagę czystości i życie zgodnie z przykazaniami. Z drugiej strony autor zwraca uwagę na sformułowanie: życie w stanie grzechu i co tak właściwie oznaczało to dla Alessandra. Pokazuje sytuację Marietty z perspektywy teologii moralnej. Przedstawia też sytuację Alessandra po dokonaniu zbrodni, po jego nawróceniu i jak wyglądało jego życiu po zwolnieniu z więzienia. Czytelnik zaznajamia się też z momentem beatyfikacji (1947) i kanonizacji (1950) Marietty. Dowie się również o symbolice pięknej białej lilii.

Warto zaznaczyć, że do tekstu właściwego dodane zostały: "Przemówienie do dziewcząt polskich bł. Stefana Wyszyńskiego" oraz "Przemówienia Piusa XII o Marii Goretti". Czytelnik znajdzie tu też wskazówki dotyczące innych książek poświęconych świętej. Wartościowa książka. 

 

o. Wawrzyniec Maria Waszkiewicz, Marietta i Alessandro. Dramatyczna historia namiętności i przemocy oraz miłości silniejszej niż śmierć, wydawnictwo AA, wydanie 2023, oprawa miękka, stron 160.