Historia kina, red. naukowa Philip Kemp.

 

Historia kina pod redakcją naukową Philipa Kempa i przedmową Sir Christophera Fraylinga to kolejna interesująca propozycja albumowa od wydawnictwa Arkady. Książka została wydana w tej samej oprawie graficznej i podobnym układzie treści jak niedawno prezentowana na blogu Historia sztuki. Mamy więc chronologiczne ukazanie informacji i wykorzystanie osi czasowej na kalendarium. Zamiast sylwetki artysty mamy jednak sylwetkę reżysera. Ważną rolę odgrywa forma ujęcia kluczowych scen omawianego filmu. Bardzo podobały mi się rubryki zatytułowane „Z książki na ekran” nawiązujące do form artystycznych, scenariusza napisanego na podstawie książki czy informacji na temat muzyki.

Książka obejmuje historię kinematografii od pierwszego publicznego pokazu filmu Wyjście robotników z fabryki braci Louis i Auguste Lumière w 1895 roku aż po amerykańskie filmy powstałe po 11 września 2001 roku, obrazy w technice CGI i 3D oraz kino europejskie nakręcone w XXI wieku. Pozycja nie skupia się jedynie na historii Hollywood, obejmuje szersze spectrum widzenia jaką jest kinematografia światowa. Szeroki zakres materiału został posegregowany dodatkowo tematycznie według: okresów, regionów, gatunków. Filmy kręcono w kontekstach kulturowych, historycznych, politycznych, społecznych. 

 

Lektura wprowadza czytelnika w świat kina od filmów niemych, poprzez pojawienie się głównych gatunków filmowych, techniki wykorzystywane w kinematografii, ukazania świata producentów filmowych, drogę aktorów do sławy, przedstawienie rewolucyjnych zmian, aż po rozwój zasobów archiwalnych (taśmy, płyty DVD, pliki dostępne do pobierania).

W książce zostały przedstawione filmy kluczowe. Przykładowo w rozdziale zatytułowanym Pionierskie produkcje filmowe, przybliżone zostały filmy: Podróż na Księżyc (1902), Napad na ekspres (1903), Wampiry (1915). W rozdziale Nowa fala – Nouvelle Vague z kolei mowa o filmach: 400 batów (1959), Do utraty tchu (1960). Podkreślona została rola filmów niemych, przejście do dźwięku oraz rola muzyki. 

 

Zwrócono uwagę na rozwój poszczególnych kierunków w filmie: kino fantastyczne, kino surrealistyczne, horror gotycki, francuski realizm poetycki, film noir, neorealizm włoski, kino skandynawskie, kino azjatyckie, kino latynoamerykańskie, Bollywood oraz gatunków: komedię romantyczną, musicale, film animowany, filmy gangsterskie, filmy płaszcza i szpady, western, filmy grozy, horror, dramat psychologiczny, film przygodowy, dramat historyczny. Mowa jest też o kinie radzieckim, nazistowskim, filmach powstałych w latach trwania wojen, kinie w służbie propagandy i innych filmach mających wydźwięk polityczny. Przedstawiono też jak rozwijało się na przestrzeni lat ujęcie seksu na ekranie i dlaczego superbohaterowie mają zwolenników. Zwrócono uwagę na aktorów i aktorki, którzy cieszyli się ogromną popularnością i wzbudzali wiele emocji: Bette Davis, Marlena Dietrich, Greta Garbo, Fred Astaire, Ginger Rogers, Cary Grant, James Dean, Elizabeth Taylor, Marilyn Monroe. 

 

Historia kina jest fascynująca, bowiem ambitna, pełna rewolucyjnych rozwiązań i ciągle rozwijająca się w dość nieprzewidzianych kierunkach. Widz nadal niejednokrotnie czuje się zaskoczony. Wiele lat temu ogromną niespodzianką był Matrix. Wówczas wyszłam z kina będąc w lekkim szoku. Książka pełna archiwalnych fotografii pozwala też czytelnikowi na uporządkowanie i poszerzenie wiedzy na temat filmów znanych, obejrzanych i jeszcze tych niepoznanych. Można ją czytać otwierając wyrywkowo na danym rozdziale czy filmie. Za każdym razem sprawia to wielką przyjemność. Warto.

Historia kina, wydawnictwo Arkady, wydanie 2019, red. naukowa Philip Kemp, przedmowa Sir Christopher Frayling, tytuł oryg.: Cinema: The Whole Story (2011), okładka twarda, tłumaczenie: Anna Wajcowicz, stron 576.

Grzegorz Rogowski, Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji.

                  Jestem z tego pokolenia, które pamięta telewizyjne niedzielne Koncerty Życzeń oraz cykl o nazwie W Starym Kinie. Był to najdłuższy cykliczny program telewizyjny, który nadawany był w latach 1967-1999, w którym prezentowano najstarsze produkcje filmowe. Autorem i prowadzącym był Stanisław Janicki. Ja pamiętam już formułę, w której prezentowano całe filmy, poprzedzane przedmową. Wyczekiwałam zresztą czołówki programu, z muzycznym intro i tego spacerującego pana z parasolką.

                 Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji Grzegorza Rogowskiego to książka, która pozwala czytelnikowi bliżej poznać starą kinematografię i kariery aktorek, które znalazły się na emigracji po II wojnie światowej. W nowej epoce władzy komunistycznej, przedwojenne aktorki skazano na zapomnienie. 

           Autor w krótkich rozdziałach przedstawia sylwetki m. in.: Zofii Nakonecznej (liczne przedstawienia teatralne; filmy m.in.: Przebudzenie z 1934 r.; Amerykańska awantura z 1936 r.); Nory Ney (filmy: Czerwony błazen z 1926 r., Uroda życia z 1930 r., Serce na ulicy z 1931 r.,  Głos pustyni z 1932 r., Córka generała Pankratowa z 1934 r., Doktór Murek z 1939 r.); Renaty Radojewskiej (filmy: Niedorajda z 1937 r., Zapomniana melodia z 1938 r., Moi rodzice rozwodzą się z 1938 r.,); Jadwidze Smosarskiej (filmy: Tajemnica starego rodu z 1928 r., Księżna łowicka z 1932 r., Czy Lucyna to dziewczyna? z 1934 r., Dwie Joasie z 1935 r., Jadzia z 1936 r., Barbara Radziwiłłówna z 1936 r.); Tamary Wiszniewskiej (filmy: Trędowata z 1936 r., Ordynat Michorowski z 1937 r., Żona i nie żona z 1941 r.).

                Autor charakteryzuje życie zawodowe, rozwój kariery oraz życie prywatne: małżeństwa, dzieci, rozwody, kolejnych partnerów, wyjazdy za granicę  oraz pracę w okresach: wojny i powojennym. Lena Żelichowska wraz z mężem malarzem Stefanem Norblinem przez Rumunię, Turcję, Iran, Indie przedostała się po kilkuletniej wędrówce do Stanów Zjednoczonych. Jadwiga Smosarska po wybuchu wojny wyjechała z mężem na Litwę i udało im się uzyskać wizy do Stanów Zjednoczonych. Tamara Wiszniewska wraz z córką i mężem znalazła się w 1944 r. w Pradze. Po deportacji męża przez Niemców, wraz z córką i Amerykanami przedostała się do Niemiec. Tam odnalazła męża, a dopiero w 1950 r. przedostali się do Nowego Jorku. Niektóre z aktorek przedwojennego kina udzielały się na emigracji artystycznie w środowiskach polonijnych.

                  W książce odnaleźć można informacje związane z kształceniem i karierą aktorek: szkoły, teatry, ważne miejsca w świecie kulturalnym. Lata pracy, wyrzeczeń i czekania na właściwy moment i szansę na zaistnienie, to główne elementy właściwie każdej z postaci. Młode aktorki musiały być fotogeniczne i aby zaistnieć uczestniczyły w pokazach mody, konkursach piękności i fotograficznych. Należało też często pokazywać się w towarzystwie, aby być dostrzeżoną przez prasę. Gwiazda kina przybierała sceniczny pseudonim i była zapraszana na uroczystości i gale. Autor prezentuje przygotowanie do produkcji filmowej oraz etapy nagrywania filmu. Przedstawia, które filmy były dopuszczone w kinach przez okupacyjne władze. 

               Książka opiera się nie tylko na dostępnych dokumentach, ale również na wspomnieniach najbliższych osób bohaterek. W przypadku biografii Jadwigi Smosarskiej jest to też korespondencja do Jana Lechonia. Grzegorz Rogowski przytacza też fragmenty artykułów, jakie ukazały się w prasie i dotyczyły recenzji filmowych i teatralnych oraz gry aktorskiej. Cytowane są fragmenty publikowanych wywiadów oraz tych, które autor przeprowadził z krewnymi bohaterek książki.

                Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji Grzegorza Rogowskiego to bardzo dobra książka, z bogatą bazą ikonograficzną dotyczącą zdjęć kinematograficznych i teatralnych oraz tych, które pochodzą z rodzinnych archiwów. 

WARTO.

Grzegorz Rogowski, Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji, wydawnictwo Muza S.A., wydanie 2018, oprawa twarda, stron 506.