Feliks Koneczny oraz Joanna i Jarosław Szarkowie, Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży.

 

Jak w prosty sposób zachęcić dzieci i młodzież do zainteresowania się historią, a szczególnie historią Polski? Nie zawsze dobrym wyjściem stają się książki wydane współcześnie. Można jednak wrócić do klasyki, napisanej prostym, jasnym, klarownym, a momentami gawędziarskim językiem, który lubią nawet dorośli czytelnicy. Feliks Karol Koneczny (1862-1949) był przykładem dziecka, które co prawda powtarzało raz czwartą klasę ze względu na gorsze wyniki w nauce, ale po licznych perturbacjach udało mu się złożyć egzamin maturalny w 1883 r., a w latach 1883–1888 studiować historię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Co więcej, uzyskał tytuł doktora, prowadził prace badawcze, publikował w czasopismach i zaczął pisać książki. W 1922 r. uzyskał tytuł profesor, ale po drugiej wojnie światowej, w "nowej" Polsce, miał zakaz  prowadzenia działalności dydaktycznej.

W książce znajdziemy chronologicznie opowiedzianą historię Polski od czasów pogańskich poprzez czasy saskie aż do ostatniego pokolenia niewoli. Do rozważań Konecznego dopisane są kolejne rozdziały poświęcone historii Polski autorstwa Joanny i Jarosława Szarków. To książka, która przekazuje wiedzę w formie opowieści. Nie ma tu więc żadnych obecnie popularnych form komiksowych, chmurkowych informacji, ale są mapy, a każdy rozdział poprzedzony jest wskazówkami, co w nim można znaleźć. Należy pamiętać, że to historia była pisana z myślą o młodzieży, która była autorowi współczesna i która była wychowywana według zupełnie odmiennych ideałów, które współcześnie są wypierane i których młody człowiek ma się wstydzić. To oczywiście miłość i szacunek do ziemi polskiej, tradycji, obyczajów, przodków, historii, kultury i poszanowanie wiary.

Oczywiście nie jest to pozycja wolna od błędów, ale czyta się ją wyśmienicie. Czasami są to opowieści niemal wyjęte z bajki, choć każde słówko, jak pisał autor, jest prawdziwe. Przede wszystkim można ją czytać z dzieckiem i podejmować rozmowę. 

 

Feliks Koneczny oraz Joanna i Jarosław Szarkowie, Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży, wydawnictwo Zysk i S-ka, wydanie 2024, okładka twarda, stron 576.  

Paweł Kołodziejski oraz dr. Joanna Wieliczka-Szarkowa, Wielkie bitwy husarii. Skrzydlaci jeźdźcy w komiksie.

 

Jeżeli jeszcze nie macie pomysłu na książkowy prezent dla młodego wielbiciela historii lub komiksów, warto zainteresować się nowością proponowaną przez wydawnictwo Aromat Słowa. Wielkie bitwy husarii to lektura wciągająca, która znakomicie połączyła edukację z komiksem. Za scenariusz, tekst komiksu oraz ilustracje odpowiada Paweł Kołodziejski. Natomiast za wstęp, biogramy oraz notatki o bitwach, jakie tu można znaleźć – dr Joanna Wieliczka-Szarkowa. 

 

W książce wydanej na dobrej jakości papierze, znaleźć można nie tylko proste wyjaśnienia kim byli i za co odpowiadali hetman wielki koronny i hetman wielki litewski. Znajduje się tu opis ubioru, oporządzenia i uzbrojenia husarzy, nawiązanie do największych bitew, biogramy najważniejszych postaci historycznych, zwrócenie uwagi na uzbrojenie polskie i tureckie. Dodatkowo odnaleźć tu można mapy. Bitwy pod Kircholmem, Kłuszynem, Chocimiem i Wiedniem otrzymały dodatkowo oprawę komiksową. Ilustracje są żywe, plastyczne i przekazują szeroką gamę emocji.  Znakomicie zostały przygotowane poszczególne plany narracji komiksowej. 

 

Z jednej strony mamy więc dostarczoną młodym ludziom rozrywkę, a z drugiej forma komiksowa angażuje uwagę czytelnika i wciąga w realną historię Polski poprzez narrację wizualną. Zauważalne jest połączenie walorów estetycznych z edukacyjnymi. Książkę polecam zresztą nie tylko młodemu czytelnikowi.

 

Paweł Kołodziejski oraz dr. Joanna Wieliczka-Szarkowa, Wielkie bitwy husarii. Skrzydlaci jeźdźcy w komiksie, wydawnictwo Aromat Słowa, wydanie 2022, oprawa twarda, stron 72, format: 300 x 210 mm.

Joanna Wieliczka-Szarkowa, Święta Urszula Ledóchowska.

       Joanna Wieliczka-Szarkowa w tej niewielkiej książce przybliża postać świętej Urszuli Ledóchowskiej (1865-1922). To Julia Maria urodzona w wielodzietnej rodzinie w Loosdorf koło Wiednia. Była rodzoną siostrą bł. Marii Teresy Ledóchowskiej, powszechnie nazywanej matką czarnej Afryki, założycielki sióstr klawerianek, beatyfikowanej przez Pawła VI w 1975 roku oraz brata Włodzimierza, przyszłego przełożonego Generalnego Towarzystwa Jezusowego i siostry Ernestyny, kanoniczki. Autorka przedstawia krótko wychowanie w domu rodzinnym pełnym miłości i ciepła. W 1883 r. Julia przybyła wraz z rodziną do nabytego przez ojca majątku w Lipnicy Murowanej koło Bochni. Mając 21 lat, wstąpiła do klasztoru urszulanek w Krakowie przyjmując zakonne imię Urszula.

 

      Autorka przedstawia zakonną i pedagogiczną misję świętej. W 1907 r. siostra Urszula wyjechała do Petersburga, potem była między innymi w Finlandii, Szwecji, Danii. W 1920 r. wróciła do Polski i osiedliła się w Pniewach koło Poznania, gdzie założyła zgromadzenie Sióstr urszulanek Serca Jezusa Konającego zwane urszulankami szarymi. 7 czerwca 1920 r. uzyskała zatwierdzenie zgromadzenia w stolicy apostolskiej. Zmarła 29 maja 1939 r. w Rzymie, kanonizowana 20 czerwca 1983 r, a kanonizowana 18 maja 2003 r. przez św. Jana Pawła II. W 1989 r. jej zachowane od zniszczenia ciało zostało przewiezione z Rzymu do Pniew i złożone w kaplicy domu macierzystego.

 

       W książce ujęto fragmenty wyjęte z nauczania św. Urszuli Ledóchowskiej, łaski i cuda za wstawiennictwem świętej, modlitwy oraz kalendarium życia.

Joanna Wieliczka-Szarkowa, Święta Urszula Ledóchowska, wydawnictwo AA, wydanie 2021, oprawa miękka ze skrzydełkami, stron 112.

Joanna Wieliczka-Szarkowa, Święty Maksymilian Maria Kolbe. Nie ma większej miłości...

 

 

       10 października 1982 r. Jan Paweł II kanonizował ojca Maksymiliana Kolbego (1894-1941). Niewielka książeczka Joanny Wieliczki-Szarkowej przybliża losy świętego męczennika, który zginął w Auschwitz . Czytelnik poznaj dzieciństwo Rajmunda, poznaje jego rodziców i rodzeństwo, ich wybory życiowe i dalsze losy. Autorka przedstawia także ideę powstania Rycerstwa Niepokalanej klasztoru w Niepokalanowie oraz gazety „Rycerz Niepokalanej”. To jedynie zarys, będący zaproszeniem do głębszego przestudiowania życia i dzieła ojca Maksymiliana, wielkiego orędownika Niepokalanej. 

 

 

 

       "Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich" (J 15, 13). 29 lipca 1941 r. podczas apelu w niemieckim obozie Auschwitz franciszkanin zgłosił się, by dobrowolnie oddać życie za współwięźnia Franciszka Gajowniczka, który był jednym z dziesięciu skazanych przez Niemców na śmierć głodową w odwecie za ucieczkę Zygmunta Pilawskiego. Więźniowie nie otrzymywali pożywienia ani wody. Po dwóch tygodniach przebywania w celi, Ojciec Maksymilian dostał zastrzyk fenolu. Zmarł 14 sierpnia 1941 r., w wigilię święta Najświętszej Marii Panny. Franciszek Gajowniczek przeżył wojnę. Zmarł w 1995 r. w Brzegu na Opolszczyźnie w wieku 94 lat. Pochowany został zgodnie z życzeniem na cmentarzu przyklasztornym franciszkanów w Niepokalanowie. 

 

 

       W książce znaleźć można liczne archiwalne fotografie, homilie wygłoszone na beatyfikacji i kanonizacji, kalendarium życia Ojca Maksymiliana oraz fragmenty z jego pism i modlitwy. 

 

 

 

Joanna Wieliczka-Szarakowa, Święty Maksymilian Maria Kolbe. Nie ma większej miłości…, wydawnictwo AA, wydanie 2021, oprawa miękka ze skrzydełkami, stron 144.

Joanna Wieliczka-Szarkowa, Żołnierze wyklęci. Niezłomni bohaterowie.

Nie wiem czy wszyscy już wiedzą, że dzień 1 marca według ustawy z dnia 3 lutego 2011 roku jest Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” i świętem państwowym. Czytamy w niej:

W hołdzie „Żołnierzom Wyklętym” – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienia dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu reżimowi komunistycznemu.

1 marca 1951 roku w więzieniu przy Rakowieckiej na Mokotowie zamordowano strzałem w tył głowy siedmiu członków ostatniego, IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W ubiegłym roku po raz pierwszy celebrowano ten dzień. W tym roku jest głośno już od paru dni na temat organizowanych konferencji, uroczystości i spotkań związanych z nowym świętem państwowym.

Kim byli „Żołnierze Wyklęci”? To oni, jako pierwsi walczyli po wojnie z komunistycznym reżimem w Polsce. Najważniejsze biogramy przypomina nam w swojej książce Joanna Wieliczka-Szarkowa. Pozycja wydana została w podobnej szacie graficznej, co czytana przeze mnie w ubiegłym roku  Czarna księga Kresów tej Autorki. Mamy tu dość sporą czcionkę i odstępy między wierszami, wytłuszczenie niektórych partii tekstu, podział książkę na rozdziały prezentujące bohaterów wraz z wewnętrznym podziałem na mniejsze jednostki. W pozycji mamy też wykaz skrótów, indeks osób i spis wybranej literatury ze wskazaniem stron internetowych. Główną jednak rolę obok tekstu odgrywają fotografie z rozbudowanym, jasnym opisem. Książka jest więc bardzo czytelna, co może wskazywać, że wydawnictwo pomyślało nie tylko o pokoleniu młodych czy dojrzałych, ale także o ludziach starszych zainteresowanych tematyką.

Książka rozpoczyna się fragmentem ostatniego rozkazu dla oficerów i żołnierzy Armii Krajowej wydanego 19 stycznia 1945 roku przez gen. bryg. Leopolda Okulickiego pseudonim „Niedźwiadek”, w którym czytamy: 

/…/ Daje Wam ostatni rozkaz. Dalszą swa pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa. 

Po walkach prowadzonych z Niemcami i Sowietami nadszedł czas na walkę z władzami komunistycznymi. Walczono na śmierć i życie, bez kompromisów, ci, którzy zostali złapani byli torturowani i mordowani, a ich ciała niejednokrotnie były wystawiane na ulicach. Tych, co złapano, skazywano na śmierć między innymi na podstawie dekretu z 31 sierpnia 1944 roku O wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego. Dla tych, którzy przeżyli nie było pracy, miejsca na uniwersytetach, za to trwały prześladowania i szykanowania, szerzono kłamstwo o powojennej partyzantce antykomunistycznej. Ostatni polski partyzant Józef Franczak "Lalek" zginął w obławie SB i ZOMO 21 października 1963 roku. Wielu z nich lata całe spędziło w więzieniach. Ostatniego emisariusza Zrzeszenia WiN, Adama Boryczkę „Tońka”, zwolniono z więzienia w 1967 roku. Z kolei Andrzej Kiszka „Dąb” opuścił więzienie w roku 1971.  Po upadku PRL tych, co się sprzeciwili, nazwano „Żołnierzami Wyklętymi”. Jednak dopiero dwadzieścia trzy lata po upadku komunizmu rozpoczęto prace ekshumacyjne na warszawskiej „Łączce”, miejscu pochówku ofiar komunistycznych mordów. Według danych podanych przez Autorkę, do końca 2012 roku wydobyto 116 ciał.

Z danych przedstawianych przez Wieliczkę – Szarkową dowiedzieć się można, że w 1945 roku w podziemiu działało około 120 – 180 tysięcy osób, z czego 13 – 17 tysięcy walczyło w oddziałach partyzanckich lub bojowych jednostkach dyspozycyjnych. Po amnestii, w latach 1947 – 1950 w lasach ukrywało się 1,8 tysiąca partyzantów, a po roku 1950 - 250-400. Wśród żołnierzy byli między innymi synowie chłopów i rzemieślników, nauczyciele, urzędnicy, leśnicy, oficerowie i podoficerowie rezerwy, maturzyści. Wśród 33 sylwetek dowódców i ich żołnierzy przedstawionych przez Autorkę znaleźli się między innymi: Witold Pilecki „Witold” (stracony strzałem w tył głowy w 1948 roku); Antoni Heda „Szary” ( zwolniony z więzienia w 1956 roku, bezpieka przestała go nachodzić dopiero po 1989 roku); Łukasz Ciepliński „Pług” (stracony strzałem w Tyl głowy w 1951 roku); mjr Hieronim Dekutowski „Zapora” (został zamordowany 7 marca 1949 roku przez kata, ale według przebiegu innych wydarzeń ubowcy mieli wepchnąć „Zaporę” do worka, który powiesili pod sufitem i następnie do niego strzelali); Danuta Siedzikówna „Inka” ( przeszła brutalne śledztwo, a w chwili śmierci miała siedemnaście lat); Józef Kuraś „Ogień” (okrążony, strzelił sobie w skroń; ubowcy zrzucili go ze strychu, gdzie się ukrywał; zmarł w szpitalu w 1947 roku; nie wiadomo, gdzie spoczywa); Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko” (zamordowany w 1951 roku strzałem w tył głowy).

Wydane wyroku po 1989 roku były unieważniane, osoby rehabilitowano, a wiele z nich pośmiertnie dostało polskie odznaczania państwowe. Przez wiele jednak lat propaganda komunistyczna przedstawiała żołnierzy antykomunistycznego podziemia, jako przestępców i wrogów państwa polskiego. Byli wyklęci, wyjęci spod prawa.

Do książki dołączony został aneks, swoisty apel o zbudowanie Pomnika Żołnierzy Wyklętych.

Warto.

 


Joanna Wieliczka - Szarkowa, Żołnierze wyklęci. Niezłomni bohaterowie, wydawnictwo AA, Kraków 2013, oprawa twarda, stron 424.

Dr Joanna Wieliczka-Szarkowa, historyk, autorka książek: III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa (Kraków 2006); Józef Piłsudski 1867-1935. Ilustrowana biografia (Kraków 2007); Czarna księga Kresów (Kraków 2012). Współautorka książki W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917-1956) (Kraków 2010) oraz serii książek historycznych dla dzieci Kocham Polskę.

Joanna Wieliczka-Szarkowa, Czarna księga Kresów.

Czarna Księga Kresów to książka, która przybliża czytelnikowi kresowe historyczne dziedzictwo i podkreśla, jak ważna jest pamięć o nim. Jak pisze we wstępie profesor Andrzej Nowak książka nawiązuje w tytule do „czarnych ksiąg”, które zazwyczaj mają za zadanie skatalogowanie tragicznych wydarzeń i zarzutów. Ofiarą zbrodni tutaj są Kresy.

Tych Kresów, które były, już nie ma. Przynajmniej na żadnej współczesnej mapie. Zdaje się, że nadszedł ich kres. Jak to się stało? Jak się ta tragedia dokonała? Czyja to wina? Czyje zaniedbanie? Czy mogło być inaczej? O tym, o czym często nie mają siły mówić wydziedziczeni z tamtej ziemi, mówi ta książka. (s. 12-13, wstęp)

Autorka wskazuje historię związku tych ziem z Polską od czasów Kazimierza Wielkiego aż po czasy współczesne. Wraca do tych czasów, gdy Kresy nazywano jeszcze ziemiami ukrainnymi. Opowiada o tragicznych losach Polaków zamieszkujących Kresy, czyli w przybliżeniu terytoria Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy. Ludzie ci na przestrzeni wieków w wyniku licznych prześladowań doznawali wielu krzywd i cierpień. Mimo, że Polacy stanowili mniejszość, odegrali szczególną rolę w utrzymywaniu i przekazywaniu wielopokoleniowej tradycji. Mowa jest nie tylko o tych, którzy wywodzili się z Kresów tak jak: Adam Mickiewicz, Józef Piłsudski, Juliusz Słowacki, ale w głównej mierze o tym, dlaczego na Kresach było mieszkać niebezpiecznie już od czasów dawnej Rzeczypospolitej. Przeczytać można o wojnach toczonych na tych terenach, rozruchach powstańczych, represjach, niszczeniu polskiego dorobku kulturalnego, dokonanych zbrodniach na ludności, działalności nacjonalistów, czystkach dokonywanych przez NKWD, brutalnej polityce komunistów, przesiedleniach. Autorka pisze między innymi o zbrodni wołyńskiej, przetaczając relacje naocznych świadków. 

Czarna Księga Kresów to rzetelny przekaz ważnych wydarzeń, jakie miały miejsce na wschodnich terytoriach historycznych ziem polskich. Podjęty przez Autorkę temat jest ważny dla budowania polskiej świadomości narodowej. Książka napisana przystępnym, prostym językiem, wzruszy nie jednego czytelnika. Nie jest to, bowiem lektura wesoła. To niezwykła opowieść o bohaterach, poświęceniu, patriotyzmie, walce, tragicznym ludzkim losie i cierpieniu. Czyta się z zapartym tchem. Uważam, że Joanna Wieliczka-Szarkowa napisała bardzo ważną książkę.

Kresy to wielka część naszej historii, to nasza tożsamość i nasza pamięć. Do tej pamięci zobowiązują nas zarówno dokonania przodków jak i ich cierpienia. Polska ludność na tych ziemiach była wyjątkowo ciężko prześladowana. Ważne jest, aby w naszej zbiorowej świadomości te wydarzenia nie obumarły. (s. 25-26)

Joanna Wieliczka-Szarkowa, Czarna księga Kresów, wydawnictwo AA, Kraków 2012, oprawa twarda, stron 382.

Dr Joanna Wieliczka-Szarkowa - historyk, autorka książek: III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa (Kraków 2006); Józef Piłsudski 1867-1935. Ilustrowana biografia (Kraków 2007); Współautorka książki W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917-1956) (Kraków 2010) oraz serii książek historycznych dla dzieci Kocham Polskę.