George Eliot, Młyn nad Flossą.

 

Młyn nad Flossą to książka po raz pierwszy opublikowana w 1860 roku. Powieść zaczyna się pod koniec lat dwudziestych lub na początku lat trzydziestych XIX w. Opowiada o losach rodzeństwa Madzi i Tomka Tulliverów, którzy dorastają w młynie Dorlcote nad rzeką Floss. Młyn znajduje się na skrzyżowaniu rzeki Floss i mniejszej rzeki Ripple, w pobliżu wioski St Ogg's w Lincolnshire w Anglii. Zarówno rzeki, jak i wioska są fikcyjne.

Madzia to rezolutna dziewczynka, która uwielbia czytać książki i od najmłodszych lat nie bała się zadawać dorosłym trudnych pytań. Nie była też jednak ułożoną i wykształconą panienką. Czytelnik obserwuje właściwie jej dorastanie. Ponadto jej związek ze starszym bratem Tomkiem i jej romantyczne relacje z Filipem Wakemem (garbatym, wrażliwym przyjacielem) oraz ze Stefanem Guestem (pełnym życia młodym bywalcą w St. Ogg's i domniemanym narzeczonym kuzynki Madzi, Lucy Deane) stanowią najbardziej znaczącą rolę w fabule. 

 

Tomka i Madzię łączy bliska, ale złożona więź. Pragmatyczna i powściągliwa natura Tomka ściera się z idealizmem i zapałem Madzi do zdobywania doświadczeń i pogłębiania intelektualnych treści. Różne kryzysy rodzinne, w tym bankructwo, pełne urazy relacje pana Tullivera z ojcem Filipa Wakema, które skutkują utratą młyna i przedwczesną śmiercią rodziciela, pogłębiają różnice między rodzeństwem, ale zarazem podkreślają ich wzajemną miłość. Aby pomóc ojcu spłacić długi, Tom opuszcza szkołę. W końcu znajduje miarę sukcesu, przywracając dawny majątek rodziny. Magda marnieje w zubożałym domu Tulliverów w swoistym stanie izolacji społecznej. Przechodzi okres trudnej duchowości, podczas którego wyrzeka się świata i a jej podstawową lekturą  staje się książka Tomasza à Kempis „Naśladowanie Chrystusa” .

To wyrzeczenie jest sprawdzane przez odnowioną przyjaźń z Filipem Wakemem. Wbrew życzeniom Toma i jej ojca - którzy obaj gardzą Wakemami - Magda potajemnie spotyka się z Filipem. Relacja, którą tworzą, opiera się częściowo na szczerym współczuciu Madzi dla złamanych, ułomnych i zaniedbanych istot ludzkich, ale służy również jej romantycznym pragnieniom. Filipowi udaje się nakłonić Madzię do złożenia przysięgi miłości.

Historia młodej Madzi Tulliver, jej relacji ze starszym bratem Tomkiem i rodzicami jest fascynująca i  możemy się z nią utożsamiać na wielu poziomach. Ostrzega nas, że czyny, wypowiedzi lub przekonania wpajane młodym ludziom mogą mieć głębokie implikacje w przyszłości. Życzliwa, inteligentna i wrażliwa Madzia chce zadowolić wszystkich, a przede wszystkim swojego brata. W zamian pragnie być tylko bezwarunkowo kochana. Dominacja brata nad siostrą widoczna jest od dzieciństwa. Madzia pyta się jego o wszystko, ale czytelnik ma wrażenie, że Tomek kocha ją tylko wtedy, gdy ona robi, to - co on uważa za dobre dla niej. Nie liczy się w ogóle natomiast to, co Madzie mysi lub robi. Jako dziecko, Madzia, która kocha Tomka całym sercem, jest zdeterminowana zrobić wszystko, czego ten od niej zażąda. Jej przewaga intelektu niewiele pomaga, ponieważ Tomek określa jej rodzaj inteligencji jako jedynie użyteczną, a ona akceptuje jego definicję. Tomek wyznacza wyraźną linię między mężczyzną a kobietą.

Powieść zawiera wiele elementów autobiograficznych i odzwierciedla społeczną hańbę, jakiej doświadczyła George Eliot, a właściwie Mary Ann Evans (1819-1880), podczas długiego związku z żonatym mężczyzną, George'em Henry'm Lewesem. To powieść realistyczna, pokazująca elementy dziewiętnastowiecznego życia codziennego. Cechą charakterystyczną jest też zwrócenie uwagi na pozycję dziecka i kobiety, która zamknięte zostały w ramy wyznaczone przez normy społeczne i konwenanse. Inteligentna i błyskotliwa Magda została uwięziona w wiktoriańskich wyznacznikach. Walczy o swoją pozycję do samego końca starając się znaleźć miejsce w świecie zdominowanym przez mężczyzn. To dobra i uniwersalna powieść. 

George Eliott, Młyn nad Flossą, wydawnictwo MG, wydanie 2023, tytuł oryg.: The Mill on the Floss, tłumaczenie: Anna Przedpełska-Trzeciakowska, okładka twarda, stron 670.