Wielki Piątek. Cymelia (2)

 

Szczytowy moment zbawczej męki Jezusa Chrystusa od wieków inspirował artystów. Choć stanowił on najważniejsze przedstawienie w sztuce chrześcijańskiej, jednak jego interpretacja w środowisku sewilskim była na wskroś oryginalna za sprawą Francisca Pacheco. Ten teoretyk sztuki i malarz, chcąc nadać Ukrzyżowaniu wyraz zgodny z tradycją chrześcijańską, usilnie nalegał, by przedstawiać Jezusa przybitego do krzyża czterema gwoździami, dwoma w dłoniach i dwoma w stopach. Tak miała widzieć Zbawiciela św. Brygida w swoich objawieniach. Ponieważ w godzinie śmierci Jezusa świat ogarnęły ciemności, dlatego też tło Ukrzyżowania miało być ciemne. Taki właśnie wykład poprawności ikonograficznej znajdujemy w „El arte de la paintura” Pacheca, który poświęcił temu tematowi szereg stron. Pod wpływem sewilskiego teoretyka sztuki artyści wykształceni w stolicy Andaluzji w ten sposób w następnych dekadach przedstawiali umierającego Jezusa. Tak malowali Ukrzyżowanego Diego Velázquez i Alonso Cano, a później nawet Goya na obrazie z roku 1780, zaprezentowanym w Academia de San Fernando w Madrycie. Nieznane jest natomiast ani jedno dzieło Murilla, które przedstawiałoby Chrystusa przybitego do krzyża czterema gwoździami.

Przykładem mogą służyć tu przedstawienia "Chrystus na krzyżu" autorstwa samego Francisa Pacheca, szczególnie wykonane w roku 1614, zachowane dziś w kolekcji Gomeza Moreno (il. 39) i w prywatnym zbiorze w Madrycie, gdzie malarz ukazał pełnego majestatu Jezusa, przybitego czterema gwoździami do krzyża. 

Pierwsze "Ukrzyżowanie", sygnowane i datowane, Francisco de Zurbarán wykonał dla klasztoru San Pablo w Sewilli w roku 1626, dziś zachowane w kolekcji Art Institute w Chicago (il. 40). Artysta przedstawił na płótnie nagie, słabo zakrwawione ciało Jezusa o doskonałej anatomii. Prosta kompozycja uzyskała niezwykłą ekspresję wskutek wprowadzenia silnego bocznego światła, które nadało postaci Ukrzyżowanego wręcz rzeźbiarski charakter. /.../ Głowa Jezusa o spokojnym wyrazie twarzy, zapewne już po zakończeniu agonii, skłoniła się na jego prawe ramię. Chrystus jest przybity do krzyża czterema gwoździami, jak instruował Pacheco i jak sam malował. Białe perizonium z delikatnymi szarymi cieniami nadaje kompozycji bardziej dynamicznego charakteru. Za pierwszym dziełem Zurbarana o tej tematyce pojawiły się następne.

Andrzej Witko, Sewilskie malarstwo siedemnastego wieku. Od wizji mistycznych do martwych natur, wydawnictwo Jedność, wydanie 2013,oprawa twarda z obwolutą, s. 806. Tekst cytowany we fragm.: s.116-119.

 

W przedsionku niebios. Sztuka Hiszpanii doby El Greca.

 

Pozostając w orbicie sztuki hiszpańskiej, sięgnęłam po kolejną książkę powstałą pod redakcją naukową prof. Andrzeja Witko, na którą złożyły się wykłady wygłoszone w krakowskim Instytucie Cervantesa. Są to artykuły polskich i hiszpańskich badaczy i skupiają się na sztuce hiszpańskiej czasów El Greca. Fernand Marias opowiedział o postrzeganiu i ocenianiu dzieł sztuki na przestrzeni dziejów. Ks. Andrzej Witko zajął się tajemnicami hiszpańskiego malarza związanymi z życiem prywatnym i artystycznym. W kolejnym artykule jego autorstwa czytamy o malarzach i powstałych dziełach w okresie życia El Greca (Eskurial, Kastylia, Katalonia, Andaluzja, Estramadura, Murcja, Aragonia, Nawarra, Walencja) . Rosario Camacho Martinez przedstawił architekturę hiszpańską w obrębie okresu 1541-1614 (architekci, mecenat, budowle, traktaty). Jose Roda Peña natomiast - rozwój rzeźby w tym okresie (założenia estetyczne, rzeźba dworska, dewocyjna, procesyjna, ołtarze). Z kolei Alvaro Recio Mir przybliżył sztukę użytkową (meblarstwo, złotnictwo, rękopisy iluminowane, ubiory, powozy).

Wszystkie artykuły są krótkie, a całość książki wieńczy chronologia wydarzeń, spis ilustracji, notki o autorach i indeks osób. Artykuły zaopatrzone są w przypisy.

 

W przedsionku niebios. Sztuka Hiszpanii doby El Greca, pod redakcją Andrzeja Witko, wydawnictwo AA, wydanie 2015, oprawa twarda, stron 302.

Kultura artystyczna siedemnastowiecznej Sewilli a Don Miguel Mañara i jego dzieło.

 

Dobrze prezentująca się i wydana książka na kredowym papierze z reprodukcjami i zdjęciami dzieł sztuki. To zbiór artykułów pod redakcją ks. Andrzeja Witko przybliżający czytelnikowi sztukę siedemnastowiecznego, głównego miasta hiszpańskiej Andaluzji – Sewilli. 

Pierwsza część poświęcona została rzeźbie i malarstwu, a druga dotyczy w głównej mierze osoby Don Miguela Mañara (1627-1679), bogatego szlachcica, który po stracie bliskich odkrył kruchość i marność ziemskiego życia. Oddał wówczas cały swój majątek i od tej pory służył biednym, chorym i opuszczonym. Mimo tego, że urodził się jako dziewiąte dziecko, to po śmierci starszych braci, ojca i sióstr, stanął na czele rodziny mając 21 lat. Stał się wówczas właścicielem wielkiej fortuny. Został członkiem Rady Zarządzającej Bractwa La Soledad de San Lorenzo. W 1648 r. poślubił przez pełnomocnika (per procura) szlachciankę z Grenady, doñę Jerónimę Marię Antonię Carillo de Mendoza y Castrillo. Bardzo szybko osiągał kolejne ważne pozycje we władzach miasta. W 1651 r. dekretem królewskim został mianowany prowincjałem Świętego Bractwa i jednym z alkadów (władze miejskie) Sewilli. Jego szczęście małżeńskie skończyło się w 1661 r. wraz ze śmiercią żony. Nie doczekali się dzieci, a śmierć żony rozpoczęła proces przemiany Miguela, który zamknął się wówczas w eremie Matki Bożej Śnieżnej. W 1662 r. nawiązał kontakt z Bractwem Miłosierdzia i szybko został bratem. Od tej pory działał na rzecz biedaków i żebraków, otwierając kolejne infirmerie. W 1671 r. napisał „Rozprawę o prawdzie”, ale dopiero po jego śmierci ujawniono prawdziwego autora tekstu. Wskazywał na tajemnicę śmierci, odrzucenie świata i pełnienie dzieł miłosierdzia jako środki prowadzące do zdobycia życia wiecznego. Gdy zmarł w 1679 r., zgodnie z jego wolą, ciało bez trumny, złożono pod progiem kościoła La Caridad, w gołej ziemi, bose, zawinięte jedynie w całun płaszcza kawalera zakonu Calatravy. Zmarł w opinii świętości, toteż po jego śmierci rozpoczęto proces kanoniczy. Dopiero jednak  6 lipca 1985 r. św. Jan Paweł II podpisał dekret o heroiczności cnót czcigodnego Sługi Bożego. Ks. Andrzej Witko przybliża program ikonograficzny kościoła La Caridad (obrazy Murilla, fasada świątyni, obrazy Juana de Valdés Leala,retabulum, rzeźby Pedro Roldána).

Oprócz tego czytelnik poznaje rozwój i znaczenie Sewilli w XVII w., zróżnicowanie społeczne, pogłębiające się problemy oraz rolę miasta jako ważnego ośrodka kreowania nowych koncepcji artystycznych. Warto wspomnieć, że w Sewilli w XVI w. przebywali m.in.: Jan Dandyszek, Jan Tęczyński, Jerzy i Stanisław Radziwiłłowie, a w XVII w. dotarli tu Jakub Sobieski, Karol Stanisław i Jerzy Radziwiłłowie, Michał Kazimierz Raczyński. Ciekawy jest też artykuł dotyczący rzeźby sewilskiej w XVII w. (tematy, materiały, cechy charakterystyczne, artyści i ich warsztaty, dzieła). Jest też rozdział przybliżający przemiany, jakie nastąpiły w malarstwie sewilskim (od manieryzmu do baroku, artyści m.in. Francisco de Zurbarán, Francisco de Herera Młodszy, Bartolomé Esteban Murillo, ich prekursorzy i kontynuatorzy).

Pozycja ciekawa, oparta przede wszystkim na hiszpańskojęzycznej literaturze (przypisy), zawierająca spis ilustracji, indeks osób i noty o autorach. Atutem jest tu też bogata baza ikonograficzna.

Kultura artystyczna siedemnastowiecznej Sewilli a Don Miguel Mañara i jego dzieło, pod red. Andrzeja Witko, wydawnictwo AA, okładka twarda z obwolutą, Kraków 2016, s. 290.

Niedziela z obrazem.

The Resurrection of Christ, ok. 1566

Luis de Morales (Badajoz, 1510 - Alcántara?, 1586)

Hiszpański malarz okresu manieryzmu

Oil on panel

Height: 167.7 cm.; Width: 125.4 cm.

Muzeum Prado

Proweniencja: Collection of Gaspar de Remisa Miarons, first Marquis of Remisa, 1846; Collection of Bonaventura Grases i Hernández, Barcelona, from at least 1917; later owned by the Salvans Piera family; Collection of Plácido Arango Arias, since 1990; donated to the Museo del Prado by Plácido Arango Arias, 2015.

Alleluja!

Źródło:

https://www.museodelprado.es/en/the-collection/art-work/the-resurrection-of-christ/f754d6f8-b0f7-41b0-8e75-5c8dede809c2?searchMeta=resurrection%20of%20christ