Nakładem
wydawnictwa Iskry wyszła wspaniała książka, której autorem jest profesor Stanisław Sławomir
Nicieja. Jest to książka wyjątkowa, bo opowiadająca o jednym z największych
patriotycznych polskich mitów historycznych, o legendzie Lwowskich Orląt i obrony miasta Lwowa w listopadzie 1918 roku. Obrona Lwowa przez
gimnazjalistów i studentów stał się, bowiem czynem heroicznym, na którego temat z biegiem lat powstała legenda. Autor podkreśla, że wyniki badań naukowych potwierdzają, że legenda Orląt Lwowskich oparta jest na faktach i heroizmie nieco tylko
podkoloryzowanym. Młodzież kształcona na ideałach, której imponowały bohaterskie, choć literackie czyny
Wołodyjowskiego, Kozietulskiego, Ordona, Kmicica, w chwilach zagrożenia dla miasta, z ochotą sięgnęła po broń, aby bronić sprawy narodowej.
Profesor
Nicieja interesuje się tematyką obrony Lwowa w 1918 roku od ponad trzydziestu lat. W sposób prosty, obiektywny, a co
najważniejsze z pewnym dystansem, autor
przedstawia genezę konfliktu, etapy walk o miasto, a następnie dzieje powstawania i losy lwowskiego cmentarza. Czytelnik może dowiedzieć się, jaka była wizja tej nekropolii, kto
zaprojektował cmentarz i jak przebiegała jego budowa, jakie napotykano trudności i jakie były problemy podczas tej budowy. Ukazane zostały również losy cmentarza podczas okupacji i wówczas, gdy Lwów był w granicach Związku Radzieckiego. Autor przekazuje trudną drogę do pojednania polsko-ukraińskiego, które nastąpiło w 2005 roku, gdy prezydenci Polski i Ukrainy wspólnie otworzyli Cmentarz
Orląt lwowskich. Profesor nawiązuje również do cmentarza
łyczakowskiego. Bez zbędnych komentarzy i politycznych aluzji autor ukazuje, więc stosunki polsko-ukraińskie dotyczące fragmentów wspólnej historii.
Czytelnik poznaje również głównych bohaterów tamtych wydarzeń: najmłodsze dzieci,
sanitariuszki, kurierki, ochotników z Mazowsza, Małopolski i
Wielkopolski, polskich i amerykańskich lotników, francuskich żołnierzach walczących po stronie Polaków. Autor
przedstawia również polskich dowódców i polityków jak miedzy innymi komendanta lwowskich Orląt - pułkownika
Czeslawa Mączyńskiego, gen. Tadeusza Rozwadowskiego, gen. Wacława
Iwaszkiewicza oraz innych spoczywających na Cmentarzu Orląt Lwowskich.
Książka zasługuje na uznanie. Moim zdaniem napisana jest w sposób zrozumiały, prosty i klarowny. W przedstawiono niej fakty i biografie
najwybitniejszych postaci, które brały udział w obronie Lwowa i miały wpływ na tworzącą się legendę Orląt Lwowskich. W swojej pracy profesor odwołuje się często do licznych źródeł i bogatej literatury dotyczącej tej tematyki. Podkreśla, że chwałę Orląt głosili szczególnie poeci, malarze, ilustratorzy książek, rysownicy. Dodatkowym atutem jest bogaty zbiór fotografii zamieszczony w książce. Po za tym znajdziemy tu
bibliografie, aneks zawierający wykaz szkół noszących imię Orląt Lwowskich i indeks osób. Cała szata graficzna również zachęca do tego, aby po książkę sięgnąć.
Profesor wspomina w epilogu, że pracuje nad monografią poświęconą Cmentarzowi Orląt Lwowskich. Prosi czytelników o pomoc w udostępnianiu prywatnych i rodzinnych dokumentów związanych z tym tematem.
To książka godna zarówno polecenia jak i przeczytania. To opowieść o ludziach z krwi i kości, walczących w obronie Lwowa, o dramacie bliskich i krewnych Orląt. Poznajemy również historię tych, którzy Orlętami nie byli. Nie jest to sucha rejestracja faktów, ale ukazanie legendy Orląt lwowskich opartej na autentycznym czynie patriotycznym i heroizmie.
