CHARLOTTE BRONTË, DOROTA COMBRZYŃSKA-NOGALA, Chcę wszystko.

Chcę wszystko autorstwa Doroty Combrzyńskiej – Nogali to współczesna kontynuacja niedokończonej powieści Charlotte Brontë zatytułowanej Ashworth. Zaledwie rok temu[1] po przeczytaniu wydanych przez MG Niedokończonych opowieści pisałam:

[…] Nigdy też nie dowiemy się, czy serce pana Westa z niedokończonej opowieści zatytułowanej Ashworth skłonne będzie ku nieśmiałej, niepewnej, o filigranowej figurze panny Fairburne czy ku pięknej, dumnej pannie Ashworth. Jeśli nie on, to któż się w niej zakocha? Myślę, bowiem, rozumując jak Charlotta, że rzeczywiście był taki „ktoś”. A cóż z braćmi panny Ashworth, z którymi się nie wychowywała i których ojciec nie uznał. I na Boga, dlaczego ów nieszczęśnik miał taki stosunek do swoich synów, mimo, że urodzonych z legalnego związku? A cóż byłoby z szykowną panną Amelią De Capell? Nie sądzicie, że pytania są dość nurtujące?[…]

No cóż, kto miał własną propozycję kontynuacji powieści, ten może ją nieco zweryfikować i porównać z wizją prezentowaną nam przez Dorotę Combrzyńską  - Nogalę. Autorka dokonuje podziału w tekście Charlotte Brontë. Po pierwszych oryginalnych trzech rozdziałach pisze swoją kontynuację losów dotyczącą Ellen Hall. U Charlotte poznajemy ją w momencie pakowania kufrów panny Mary Ashworth wyjeżdżającej z pensji do domu. Ellen również jest pensjonariuszką, ale wskutek nikłych pieniędzy, jakie wpływają za jej kształcenie, musi pracować na pensji także, jako służąca. U Doroty Combrzyńskiej – Nogali, Ellen Hall pada niejednokrotnie ofiarą szykan nauczycielki francuskiego madmemoiselle Clotilde. Autorka przedstawia również dzieciństwo Ellen i jej brata Johna, kreuje narzeczoną tego ostatniego, pozwala zdobywać wiedzę u profesora, a potem pracować u rzetelnego chlebodawcy. Gdy już czytelnik przyzwyczai się do tego, że to Ellen jest bohaterką kontynuacji, wraca do oryginalnego rozdziału czwartego i losów Mary Ashworth. Jak czytelnik pamięta w rozdziale tym, Mary odwiedza Amelię De Capell i poznaje jej cichą kuzynkę, pannę Marian Fairburne.  Podczas tej wizyty pojawia się młody pan Artur Ripley West, który najpierw filtruje z Marian, a dopiero potem zostaje oczarowany urodą Mary. Dalej rzeczywiście jest już o Mary i połączeniu jej losów z losami Ellen. 

Jak wiecie uwielbiam czytać klasykę literatury popularnej, uwielbiam kulturę i obyczaje wieku XIX, ale też zawsze ciekawa jestem różnego rodzaju fan ficków czy kontynuacji. To prawda, jedne są bardziej udane, inne mniej. Chcę wszystko zaliczam niestety do tej drugiej grupy. 

Mówiąc szczerze parę dni analizowałam to, co napisała Dorota Combrzyńska – Nogala. Jak dla mnie jest: za szybko, za nerwowo, za gwałtownie, za współcześnie. Taka swoista tekstowa szarpanina. Z całym szacunkiem dla autorki dla jej wykształcenia i zasług na polu pisania książek, jestem zdania, że primo: taka książka nie powinna być pisana na zamówienie, secundo: powinien napisać ją ktoś, kto dosłownie fascynuje się kulturą, obyczajami, historią czyli „żyje”, „oddycha” wiekiem dziewiętnastym (możecie zajrzeć na blogi: np. Buduar Porcelany, La reine de retro, Kostiumy Mr Nelly i inne z grupy Krynolina, ); tertio: i kto bardzo dobrze orientował się w pisarstwie Brontë (nie chodzi tu o naśladownictwo, ale o zrozumienie intencji i motywów). 

Części pisane przez Charlotte Brontë po prostu płyną, są subtelnie i niespiesznie nakreślone,  powodują jednak szybsze bicie serca. W tekście napisanym przez Dorotę Combrzyńską – Nogalę nie ma plastyczności, a momentami w ogóle traciłam wrażenie, że mowa jest o XIX wieku. Dialogi są sztuczne, zbyt współczesne, a zastosowane skrócenia w akcji, które nasilają się wraz z upływem stron (w jednym zdaniu są np. w domu, w drugim zdaniu w ogrodzie), niestety wpływają na czytającego deprymująco. Owszem, dzieje się wiele, ale moim zdaniem zbyt wiele, tak jakby autorka nie mogła się do końca zdecydować, co ze swoich pomysłów wybrać. Z drugiej strony zauważam jednak, że są  łączenia, z czasem kumulacja i rozwiązanie naprawdę wydaje się ciekawym zabiegiem. Jeżeli jednak wyobrażaliście sobie, że to miłość Mary i Ashwortha będzie na pierwszym miejscu, to jednak się mylicie. Jest jeszcze wątek miłości Ellen i Williama, z czego mogłaby być oddzielna i zupełnie interesująca powieść. Myślę również (choć kto to może do końca wiedzieć), że raczej zamiarem Charlotte Brontë nie było uczynienie z braci Mary, którzy wychowywali się poza domem, zupełnych czarnych charakterów.  Tutaj to totalni brutale, którzy nie liczą się z niczym i nikim. Losy Marian Fairburne, która wiąże się z zupełnie zdeprawowanym osobnikiem mogą zadziwić, podobnie jak losy Amelii i jak nakreślenie narzeczonej Johna Halla jako niemal anorektyczki. 

fragm. Chcę wszystko

Można oczywiście podziwiać pomysłowość i zaangażowanie autorki oraz to że, pisze nie naśladując Brontë. Zgadzam się z tym. Osobiście mnie jednak poraża totalny rozdźwięk między Ashworth Brontë  a Chcę wszystko Doroty Combrzyńskiej – Nogali. Tak jakby istniała między nimi jakaś niewypełniona i ziejąca dziura, przepaść. Dla mnie (co niekoniecznie, oznacza, że dla Ciebie drogi czytelniku) tej książce (poza fragmentami pisanymi przez Brontë) brak po prostu duszy. Ale czy jakakolwiek napisana kontynuacja mogłaby przynieść do końca satysfakcję czytającemu? Brawa dla Doroty Combrzyńskiej - Nogali za odwagę.

---

[1] Opinia blogowa z 16 września 2014.

 

CHARLOTTE BRONTË, DOROTA COMBRZYŃSKA-NOGALA, Chcę wszystko, wydawnictwo MG, wydanie 2015, okładka twarda, stron 320.


Dorota Combrzyńska - Nogala - Łodzianka, polonistka, surdopedagog, autorka książek obyczajowych: Naszyjnika z Madrytu, nagrodzonej Literacką Nagrodą im. Władysława Reymonta Piątej z kwartetu oraz Wytwórni Wód Gazowanych.