Sarah Bernhardt to właściwie Henriette-Rosine Bernard (1844-1923), francuska aktorka teatralna pochodzenia żydowskiego, której biografię przybliża w fabularyzowanej wersji C.W. Gortner. Autor ukazuje jej życie począwszy od ukazania jej jako córki luksusowej kurtyzany, aż po niezwykłą przemianę w najsłynniejszą aktorkę epoki, w której przyszło jej żyć. Sarah Bernhardt pozostawiła po sobie nie tylko pamięć o rolach aktorskich, ale również spisane pamiętniki. Jak to bywa w powieściach, na potrzeby fabuły, autor zafałszował niektóre elementy z życia artystki. Piszemy jednak o beletrystyce, a nie o literaturze faktu.
Sarah jako nieślubne dziecko kurtyzany
miała to szczęście, że jej edukację opłacała rodzina ojca. W tym czasie jej
matka stała się jedną z najbardziej wpływowych paryskich kurtyzan, zadając się
z politykami, bankierami, generałami i pisarzami. Dzięki jej koneksjom Sarah w
wieku 10 lat została przyjęta do ekskluzywnej szkoły przyklasztornej. Od
najmłodszych lat interesowała się aktorstwem.
W pewnym jednak momencie matka
Sarah, Judith Bernard, postanowiła, że córka nie potrzebuje szkoły klasztornej,
a powinna znaleźć sobie cenionego i bogatego protektora. Właściwie Sarah nie ma
innego wyjścia, pomimo tego, że marzy zupełnie o innej przyszłości. Mając
szesnaście lat jest niezamężna i spodziewa się dziecka (w rzeczywistości
jedyne dziecko urodziła w wieku dwudziestu lat). Nie chce jednak oddawać
dziecka na wychowanie zakonnicom. Dostaje kilka ról teatralnych i zostaje
zatrudniona w Comédie Française. W 1870-1871 podczas wojny francusko-pruskiej i
oblężenia Paryża, autor umieszcza ją w roli opiekunki i pielęgniarki rannych
żołnierzy. Przyczyniła się zresztą do przekształcenia teatru w szpital. Sarah zakochuje się w jednym z żołnierzy.
Sarah zyskała sławę, ale miała
skomplikowane życie. Nie stroniła od kochanków, ale w rzeczywistości nigdy nie
dbała o żadnego z nich. W świecie zawodowym zyskała sławę, dzięki zjawiskowemu,
mrocznemu, ale także nowatorskiemu podejściu do gry aktorskiej. C.W. Gortner
pokazuje jej dwa oblicza. Z jednej strony to kobieta uparta, zmotywowana do
działania, silna, pełna temperamentu, a z drugiej – zepsuta i wulgarna. Sarah
prowadziła fascynujące, niekonwencjonalne życie, pielęgnując przyjaźnie ze
znanymi ludźmi: Aleksandrem Dumas, Victorem Hugo, Oscarem Wildem i księciem
Bertie z Walii. Gortner ożywia w
powieści miłość, nienawiść, wojnę, śmierć, intrygi, namiętność i
oczywiście teatr.
Powieść dobra, ale nie porywająca. Sarah Bernhardt nie jest w powieści sympatyczną postacią. Jej zachowanie kojarzy mi się z narcyzmem. Myślę jednak, że na ukształtowanie osobowości Sarah i jej stosunku do innych, wielki wpływ miała matka, poznane osoby i oczywiście zdobyte doświadczenia.
Christopher W. Gortner, Sarah Bernhardt.
Niezrównana aktorka, wydawnictwo HarperCollins Polska, wydanie 2023, tytuł
oryg.: The First Actress: A Novel of Sarah Bernhardt, tłumaczenie: Janusz
Maćczak, okładka miękka, stron 544.
