Eugène Sue, Tajemnice Paryża.

 

       Głównym bohaterem powieści jest Rudolf, który w przebraniu zwykłego robotnika wkracza na ciemne ulice Paryża. W rzeczywistości jest Wielkim Księciem Gerolstein, fikcyjnego Wielkiego Księstwa Niemiec. W mrocznych zaułkach spotyka ludzi ubogich, pracujących za marne pieniądze, często jednak pozostających bez środków do życia, włóczęgów, żebraków, przestępców i innych wchodzących w skład marginesu społecznego. Opowieść wiedzie czytelnika po dziewiętnastowiecznych uliczkach Ile de la Cite. Rudolf potrafi mówić w żargonie nizin społecznych, okazać współczucie dla klas niższych, kieruje się dobrym osądem i posiada błyskotliwy umysł. Pierwszymi napotkanymi postaciami są Szuryner i szesnastoletnia Gualeza. Tajemnice Paryża to w skrócie historia zaginionej córki księcia Rudolfa, którą spotykamy już na pierwszej stronie powieści, gdy nieświadomy jej tożsamości ojciec ratuje młodą dziewczynę z rąk rzezimieszka. Gualeza jest prostytutką, a Szuryner jest byłym rzeźnikiem, który odsiedział 15 lat więzienia za morderstwo. Obie postacie są wdzięczne Rudolfowi za okazaną pomoc. Potem znajduje dziewczynie dobre miejsce za miastem, a Gualeza staje się Marią. Mamy jednak liczne wątki poboczne i historie licznych bohaterów, dla których Rudolf staje się niejednokrotnie wybawcą. Oprócz wydarzeń teraźniejszych, czytelnik poznaje przeszłość Rudolfa oraz w formie retrospekcji szczegóły z przeszłości poznanych bohaterów. Tak płynie opowieść...

      Eugène Sue to pseudonim literacki Marie-Joseph- Eugène Sue (1804-1857), który przyszedł na świat w rodzinie słynnych od czterech pokoleń chirurgów. Jego ojcem był  Jean-Joseph Sue, profesor anatomii w Szkole Sztuk Pięknych, który praktykował w paryskim szpitalu Gwardii Konsulów przy ulicy Saint-Dominique w Paryżu, a matką poślubiona po pierwszym rozwodzie Marie-Sophie Derilly. Sue od dzieciństwa nie przejawiał chęci do bycia kolejnym lekarzem w rodzinie. Obdarzony był za to wielką fantazją i talentem literackim. W kręgach społecznych Sue uważany był za dandysa: oznaczał się wyszukaną elegancją, niczym nieskazitelnym ubiorem, otaczał się kurtyzanami, pobierał lekcje boksu, dobrze jeździł wierzchem i miał wspaniałe powozy. Jeszcze w l. 30. XIX w. cieszył się powodzeniem i popularnością na salonach, wydając odziedziczony po zmarłym ojcu majątek. Kilka lat spędził w służbie marynarki jako pomocnik felczera, co miało być lekarstwem na hulaszczy tryb życia. W końcu zamieszkał na stałe w Paryżu. W 1837 r. wskutek problemów finansowych zniknął z paryskich salonów. W 1841 r. doszło do spotkania zorganizowanego przez Félixa Pyata w domu robotnika i działacza politycznego Fugèresa, po której to wizycie Sue miał wypowiedzieć słowa: „Je suis socialiste!”. W tym roku Sue dostał propozycję napisania publikacji o półświatku Paryża. Początkowo był do tego pomysłu nastawiony sceptycznie, ale w końcu zdecydował się podjąć wyzwanie. Jak głosi legenda, pewnego dnia Sue założył stare ubranie malarza, włożył czapkę i wyruszył na poszukiwanie przygód w ciemnych zaułkach. W kabarecie przy Rue aux Fèves miał być świadkiem bójki. Napisał szybko pierwsze rozdziały bez planu i pomysłu, jak ma się rozwijać akcja. Pierwszy fragment zyskał od razu popularność i uznano za sensację, wobec tego Sue podjął się kolejnych, niebezpiecznych wypraw, aby dogłębnie badać życie w biednych dzielnicach Paryża.

       Powieść Tajemnice Paryża po raz pierwszy opublikowana była w odcinkach we Francji, w dzienniku Journal des débats od 19 czerwca 1842 do 15 października 1843, w dziewięćdziesięciu odcinkach. W Tajemnicach Paryża autor przedstawił niezmiernie sugestywny obraz Paryża, stosując plastyczne opisy, półmrok i mrok okalający miejsca, aurę tajemniczości, grozy i melodramatyzmu. W powieści występuje płynny, nieracjonalny bieg zdarzeń, niezwykłe zbiegi okoliczności, nieporozumienia, dziwne koleje losu i niejednoznaczności w ocenie bohaterów. Sue pokazuje jednak dwuznaczność natury ludzkiej. Powieść determinowana była przez jej felietonowy charakter i ukazywanie się w odcinkach. Mocny też był czynnik piszącego na zamówienie autora oraz zdanie publiczności, która w listach do autora i redakcji domagała się konkretnych rozwiązań poszczególnych wątków. Dialog ma tu przewagę nad narracją, a opisy są nacechowane teatralizacją. Dobro jednak wyraźnie i jasno jest oddzielone od zła. Podłość, nikczemność, chciwość i draństwo istnieje również w warstwie bogatej społeczeństwa. Bieda i nędza sprzyja jednak upadkowi.

     Warto wiedzieć, że oryginalna powieść była bardzo długa, liczyła ponad 1000 stron. Wspaniała klasyka literatury, którą należy analizować w odniesieniu do ówczesnych czasów.

 

Eugène Sue, Tajemnice Paryża, wydawnictwo MG, wydanie 2022, tytuł oryg.: Les Mystères de Paris, przekład: anonimowy, oprawa miękka ze skrzydełkami, stron 624.

 

 

Warto zajrzeć do:

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, Seria Scripta Humana, 2014, t. 3: Eugeniusz Sue: życie - twórczość – recepcja.