Sandro Monetti, Colin Firth. Zostać królem.

Elegancki, przystojny, ambitny, inteligentny, dowcipny, zdolny, wierny, filantrop, ikona mody, gwiazda filmowa, zdobywca Oskara, prowadzący i dbający o popularyzację proekologicznego stylu życia, mężczyzna o pięknym wnętrzu i wspaniałym sercu – takiego Colina Firtha przedstawia w swojej książce brytyjski dziennikarz Sandro Monetti. W dodatku czytelnik zyskuje potwierdzenie, dzięki przytaczanych wypowiedzi między innymi pani psycholog oraz fachowej opinii na temat zmysłu mody aktora, że Colin Firth rzeczywiście takim jest człowiekiem. Mimo tak wielkich osiągnięć, to nadal skromny, trzymający życie prywatne z daleka od błysku fleszy, dbający o rodzinę i ukochaną żonę Livię. Mimo rozglosu i sławy nie przewróciło mu się w głowie. Nie przeprowadził się do Hollywood, nadal korzysta z państwowej służby zdrowia, a jego dzieci nadal uczęszczają do państwowej szkoły. 

Duma i Uprzedzenie

Jego kariera przypomina drabinę. Wyboru zawodu dokonał samodzielnie, ale zawsze w tym, co robił miał poparcie wspaniałych rodziców. Od początku był obiecującym aktorem i uczył się od najlepszych. Stał się rozpoznawalny na całym świecie po telewizyjnej adaptacji powieści Jane Austen Duma i uprzedzenie. Aktor przeobraził się w międzynarodowy symbol seksu, dzięki jednej scenie z czwartego odcinka: Darcy wyłania się z kąpieli w stawie w Pemberley w mokrej koszuli i spodniach przylegających do ciała i w tej właśnie chwili spotyka Elizabeth.

Kiedy w zimny jesienny wieczór 1995 roku scena z mokrym Darcym po raz pierwszy trafiła na ekrany telewizorów, szczęki widzów opadły z łoskotem na podłogę. Brytyjczycy odkryli nowy obiekt pożądania.[1]

Kobieca widownia – niezależnie od wieku – oszalała na punkcie serialu, a łatka pana Darcego długo trzymała się Colina Firtha. Obecność Firtha w komedii romantycznej jest dla wielu z nich źródłem takiego komfortu jak widok ulubionych kapci[2]. Aktora śmieszyło, że w Dzienniku Bridget Jones wcielał się w rolę Marka Darcego. Nota bene będzie trzecia część filmu i zobaczymy ponownie wszystkich aktorów. Sandro Monetti zwraca zresztą uwagę na losy zawodowe i prywatne Hugh Granta i Colina Firtha. Rywalizacja między aktorami zawsze pozostawała przyjazna i pełna szacunku, a ironia pojawiała się tylko w tonie dobrej zabawy. 

Wojna domowa (2008)

Autor książki zauważa, że Colin dostał kosza w To właśnie miłość, porzucony został w Angielskim pacjencie, jako lord Wessex w Zakochanym Szekspirze nie zyskał uznania bohaterki granej przez Gwyneth Paltrow, w Przypadkowym mężu prezenterka radiowa grana przez Umę Thurman z czasem zakochuje się w strażaku i porzuca Colina. W filmach Kiedyś mnie znajdziesz i Miasto nadziei, Firth na początku filmu jest bohaterem, który niedawno przeszedł bolesne rozczarowanie. Na uwagę zasługuje również jego rola w filmie Miłość kibica, a rola w Ostatecznym rozwiązaniu przyniosła Firth’owi nominację do nagrody Emmy dla najlepszego aktora drugoplanowego. Przyjemnie ogląda się zabawny familijny film Czego pragnie dziewczyna, gdzie Colin wcielił się w rolę angielskiego arystokratę Henry’ego Dashwooda (nawiązanie do Rozważnej i romantycznej). Za rolę w Jak zostać królem otrzymał Oskara.

Dziewczyna z perłą

Sandro Monetti pisze, że brytyjski aktor do każdego filmu przygotowuje się bardzo sumiennie. Gdy pracował nad Dziewczyną z perłą, podróżował po Europie oglądając dzieła Vermeera i przeczytał wszystko, co mógł na jego temat, brał nawet lekcje malarstwa i nauczył się jak własnoręcznie robić pędzle. Przy filmie Wojna domowa pobierał lekcje tańca. Przy filmie  Jak zostać królem miał sesje z nauczycielem wymowy oraz czerpał informacje od swojej siostry będącej logopedą. Spędził też wiele godzin na studiowaniu starych filmów i nagrań Jerzego VI. 

Jak zostać królem (2011)

Prywatnie Colin Firth ma trzech synów. Pierwszy urodził się ze związku z aktorką Meg Tilly, z którą zagrał w Valmoncie. Związek rozpadł się po pięciu latach. Potem parę miesięcy był w związku z Jennifer Ehle, aktorką, która wcieliła się w Elizabeth w serialu Duma i Uprzedzenie. Obydwoje byli zachwyceni, gdy zdarzyło im się spotkać na planie Jak zostać królem. Podczas kręcenia jednego z kolejnych filmów, tym razem w Kolumbii, Colin spotkał Włoszkę Livię. To była miłość od pierwszego wejrzenia i to dla niej nauczył się włoskiego i to z nią się ożenił. Mają dwóch synów. 

Szpieg (2011)

Książkę Sandro Monetti przeczytałam z wielką przyjemnością. Trudno tu bowiem ukryć, że również mnie dopadła darcymania, wówczas gdy jako nastolatka obejrzałam po raz pierwszy serial emitowany w niedzielne wieczory. Do serialu notorycznie powracam i dziś mogę napisać, że należy do tego rodzaju ekranizacji, które nigdy mi się nie znudzą. Z kolei Colin Firth stał się jednym z moich ulubionych aktorów.

---

[1] S. Monetti, Colin Firth. Zostać królem, Warszawa 2014, s. 52. 
[2] Tamże, s. 101.

 

Sandro Monetti, Colin Firth. Zostać królem, wydawnictwo W.A.B., wydanie 2014, przełożyła Kamila Slawinski, oprawa miękka, stron 270.

Peter Ackroyd, Londyn podziemny.

Zazwyczaj turystę interesuje to, co znajduje się nad ziemią. Rzadko kto, interesuje się tym, co jest pod nią. Książka Petera Ackroyda pokazuje, że podziemny świat mimo, że niebezpieczny, może być równie, co straszny, fascynującym. W 2000 roku specjalnie dla turystów wyremontowano w Londynie tunel pod Islington, a przejażdżka trwająca dwadzieścia minut w zupełnych ciemnościach należy do niezapomnianych.

 Autor przybliża czytelnikowi oblicze podziemnego Londynu. Pokazuje jak rozwijał się ów świat na przestrzeni wieków i dowodzi, że dowody na historię Londynu można szukać do 9 metrów w głąb ziemi. Miasto zaczęło się, bowiem zapadać, od momentu, gdy tylko powstało. Partery z czasem stawały się przyziemiami, a drzwi frontowe drzwiami od piwnicy. Pozostałości tych pomieszczeń można znaleźć nawet około 8 metrów pod ziemią. I tak w 1869 roku w Walbrook w dolinie rzeki Fleet na głębokości około 4 metrów znaleziono rzymski pawiment[1]. Z kolei w 1832 roku wydobyto z Tamizy głowę cesarza Hadriana.

Podziemny Londyn to rzeki, źródła, wodociągi, rury, kanalizacja, niezliczona ilość tuneli mniejszych i większych, krypty i cmentarze. Peter Ackroyd informuje czytelnika, że przed 1800 rokiem w mieście było ponad 200 miejsc pochówku, które dzisiaj w większości są nieznane i niewidoczne. Dzięki studniom i źródłom podziemny świat spotykał się z naziemnym. W poziemnym Londynie do dzisiaj zaś płynie trzynaście rzek i strumieni. Autor przytacza ich nazwy i wnikliwie opisuje ich bieg oraz poczynione na ich dnie znaleziska. Przykładowo w połowie XIX wieku pod dnem Walbrook znaleziono 48 czaszek ludzkich bez dolnych szczęk. W XIII wieku Walbrook był pełen łajna i odpadów, a już w XVI wieku był w dużym stopniu zabudowany. Osobny rozdział autor poświęca rzece Fleet, którą w końcu zamurowano, a jej nabrzeża stały się ulicami. W miejscu, gdzie Fleet uchodzi do Tamizy, w latach 90. XX wieku archeolodzy natrafili na jedenaście ciał z pierwszej polowy XI wieku, poćwiartowanych i z obciętymi głowami. Nad brzegiem rzeki Fleet przez 800 lat stało więzienie (wyburzone dopiero w 1845 roku) i istniały domy zamieszkiwane przez rożnej maści rozbójników i łotrów (w budynku niedaleko Smithfield znajdowała się klapa, przez którą pozbywano się ofiar, wrzucając ciała wprost do rzeki).

Autor dozuje również czytelnikowi wrażenia wywołane istnieniem w podziemiach Londynu kanalizacji. We wczesnym średniowieczu funkcje kanalizacji pełniły rzeki, strumienie i rowy, które płynęły do Tamizy. Korzystano również z kamiennych szamb, które co jakiś czas czyścili „kibelkowi rolnicy”. Ciekawostka jest, że pierwsze podziemne rury pojawiły się za panowania Henryka III w wieku XIII. Nadal odchody jednak wyrzucano do Tamizy, albo sprzedawano na nawóz. Pierwsze kanały ściekowe skonstruowano w XVII wieku. W połowie XIX wieku w mieście było około 200 tysięcy szamb i 360 kanałów ściekowych. Wraz z nimi pojawili się między innymi kanałowi śmieciarze, kanalarze. Niestety w 1858 roku, kiedy nadal większość odchodów wpływała do Tamizy, doszło do „wielkiego smrodu”. Tamiza stała się po prostu wielkim ściekiem, a pas przybrzeżny odsłaniany przez odpływ morza był czarny. Pamiętać trzeba, że wielu Londyńczyków pobierało z rzeki wodę do picia. 

Autor odkrywa również przed czytelnikiem świat londyńskich rur, ukrytych kabli, pierwszych próbach wykopania tunelu pod Tamizą, okupionych śmiercią wielu ludzi. Pierwszy taki tunel ukończono w 1840 roku i można było się dostać do niego tylko pionowymi szynami. Z czasem stał się on miejscem, gdzie spotkać można było rzesze prostytutek i złodziejaszków, a dziś przejeżdżają nim pociągi metra. Pierwsza linia metra została ukończona już w 1861 roku, a pierwsza przebiegającą w całości pod ziemią w roku 1890. Z czasem tunele zamykano, kopano jeszcze głębiej o ponownie otwierano. Co ciekawe autor przedstawia wykorzystanie metra w literaturze i pokazuje, jaka rolę pełniły tunele w okresie wojen światowych. 

Peter Ackroyd charakteryzuje również jak ludzie postrzegali podziemny świat. W XIX wieku wzbudzał fantastyczne opowieści o potworach i zjawach. Był brudny i zapowietrzony. Fantazja zaś o podziemnym świecie przeniosła się na karty wielu książek.

To niezwykle ciekawa pozycja, napisana ze swadą, lekko i niepozbawiona ironii. Pokazuje Londyn, którego nie widać, a który bezsprzecznie ma swoją historię. Podziemna angielska stolica wzbudza zachwyt i być może przestrach, o ile ma się świadomość, że takowy świat istnieje.

---

[1] Pawiment (łac. pavimentum) – dawne określenie dekoracyjnej posadzki spotykanej we wnętrzach zamkowych, pałacowych lub kościelnych, wykonanej techniką intarsji albo jako mozaika.

Peter Ackroyd, Londyn podziemny, wydawnictwo Zysk i S-ka, wydanie 2015, przekład Tomasz Bieroń, okładka twarda, stron 214.

Charlotte Brontë, Sekret.

Nakładem wydawnictwa mg ukazał się nowy tom skupiający opowiadania autorstwa Charlotte Brontë. Tym razem są stanowią one fragment cyklu juweniliów[1] o królestwie Angrii, mieście Verdopolis (Szklanym Mieście) w Afryce. To świat wymyślony przez rodzeństwo Brontë: Charlotte i jej brata Branwella. Książka zawiera opowiadania Sekret i Lilly Hart, które pochodzą z rękopisu z 1833 roku, opublikowanego w roku 1908. Znajdują się w nim także Albion i Marina z roku 1830, Ślub z roku 1832 i Spojrzenie w album z roku 1834. Cechą charakterystyczną tych opowiadań są elementy zaczerpnięte z gotyckich romansów, nadprzyrodzone wydarzenia oraz wzniosłe poematy. Charlotte nie dba o kolejność wydarzeń  w opowiadaniach, często też przedstawia tych samych bohaterów w różnych konfiguracjach. 

Opowiadania zostały stworzone w młodzieńczym okresie rodzeństwa Brontë. Kraina mimo, że fantastyczna, podobna do baśni, miała bohaterów z krwi i kości, powołanych do istnienia na wzór ówczesnych Brytyjczyków. Mamy tu więc domy takie same jak istniały wówczas w Anglii, salony, pałace, kluby, hotele, pensjonaty. Bohaterowie mają do dyspozycji takie same pojazdy, poruszają się po znajomych ulicach. Krainę zamieszkują władcy, książęta, markizowie, lady, wojskowi, guwernantki, przestępcy i oszuści. Przede wszystkim jednak główną rolę odgrywają tu heroiny i związane z ich życiem skrywane tajemnice. Mamy tu do czynienia również ze zjawiskami nadprzyrodzonymi: duchy zmarłych przychodzą, aby przekazać wiadomość. Dla podkreślenia atmosfery grozy również pogoda zostaje dostosowana do aury opowiadania czy też danego wydarzenia (wiatr huczy, przeraźliwie wieje, deszcz pada ze zdwojoną siłą) oraz krajobraz (zapuszczony dom, ciemne ulice, dom odseparowany od ludzi).

Sekret to opowieść o tajemnicy skrywanej przez żonę markiza Douro Arthura Wellesleya. Pewnego dnia Arthur towarzysząc  bratowej u jubilera, spotyka tam dawną guwernantkę swojej żony. Wieczorem jeszcze raz prosi markizę, aby ta opowiedziała mu, jaka nieprawidłowa zażyłość połączyła ją z jej dawną nauczycielką. Markiza mimo nacisków i ostrzeżeń odmawia posłuszeństwa mężowi. Jej skrywany sekret powrócił i nocą stara się stawić mi czoła. Mierzy się między innymi z milordem Ellringtonem.

Lilly Hart wraz z matką udzielają pomocy rannemu mężczyźnie. Przy okazji poznają przyjaciela nieznajomego, oficera w Wielkiej Armii Verdopolis. Na jego prośbę zajmują się panem Seymourem do czasu jego wyzdrowienia. W tym czasie Lilly i pan Seymour zaczyna łączyć silne uczucie, wkrótce jednak gość opuszcza przyjazny dom. Mija rok, a Lilly Hart znajduje się w godnej pożałowania sytuacji. Czuje się bezbronna, oszukana przez ukochanego i opuszczona. A to dla niej nie koniec niespodzianek, jakie niesie jej los.

W kolejnym opowiadaniu poznajemy dzieje miłości Albiona, markiza Tagus i córki lekarza - Mariny. Ojciec markiza godzi się na związek syna z biedną dziewczyną, ale dopiero po upływie kilku lat. Namawia syna na wyjazd z Anglii do Afryki. Nie jest to jednak krótki pobyt, a tęsknota do Mariny młodego markiza jest oczywista. Albion niepokoi się o ukochaną tym bardziej, gdy widzi zjawę podobną do Mariny.

W opowiadaniu Ślub wskazany jest rok 1883. Ponownie czytelnik poznaje perypetie markiza Douro, jego miłości do Marian Hume i zazdrości  lady Zenobii Ellrington. W opowiadaniu Spojrzenie w album z obrazkami mamy do czynienia ze zjawą, miłością Douro do Marian i jej śmierci.

Opowiadania pisane są w sposób patetyczny i teatralny. Dialogi przypominają recytowane kwestie, a wykreowane sytuacje cechuje sztywność, konwencjonalność i wielki patos. A mimo to czyta się je z wielką przyjemnością. To miłe uczucie poznać wczesne utwory jednej ze swoich ulubionych dziewiętnastowiecznych pisarek. 

Charlotte Brontë z biegiem lat uzależniła się od losów nieistniejącej krainy. Eryk Ostrowski w biografii poświęconej autorce i jej siostrom, zauważa, że doprowadziło ją to na skraj psychicznego, a potem także fizycznego wyczerpania. Angria zaczęła ją przerastać i dominować w jej prawdziwym życiu. W 1839 roku podejmuje decyzję o pożegnaniu z krainą Angrii i gotowa jest podjąć nowe literackie wyzwania.

---

[1] Juwenilia (łacińskie iuvenalis - młodzieńczy) - młodzieńcze dzieła twórcy.

 

Charlotte Bronte, Sekret, wydawnictwo MG, wydanie 2015, przekład: Paulina Braiter, okładka twarda, stron 176.