Aleksander Dumas, Kawaler de Maison-Rouge.

 

Książka zapomniana i niezbyt popularna, a  szkoda. Akcja powieści z 1845 r. Aleksandra Dumas (ojca), rozgrywa się w 1793 r. w Paryżu, po śmierci Ludwika XVI, gdy Maria Antonina nadal jest uwięziona z dziećmi, a w mieście panuje terror. To powieść o przygodach odważnego młodzieńca - Maurycego Lindey'a. Bohater ratuje tajemniczą i piękną kobietę przed zatrzymaniem przez członków Gwardii Narodowej i nieświadomie zostaje wciągnięty w spisek rojalistów mający na celu uratowanie Marii Antoniny z więzienia. Kobieta bowiem znika w nocy, ale Maurycy jest nią oczarowany i postanawia ją odnaleźć. Zaprzyjaźnia się z Genowefą i jej starszym mężem, który uważa Maurycego za przydatnego w jego rojalistycznych intrygach. Maurycy jest oddany sprawie głoszonej przez republikanów, ale czego się nie robi dla uroczej kobiety. Droga prowadzi go na służbę twórcy spisku Kawalera de Maison-Rouge.

Pełna zaskakujących zwrotów akcji, karkołomnych przygód, spisków, szermierki, romansu i bohaterstwa, ekscytująca opowieść o bezinteresowności, miłości i honorze w cieniu gilotyny. Jedną z najlepszych rzeczy w powieści Dumasa jest fakt, że oparł ją na prawdziwych wydarzeniach. Nie jest to oczywiście dokładna lekcja historii, ale może zachęcić kogoś do zapoznania się z realiami.

Otóż autor oparł historię powieści na tzw. spisku goździków/aferze goździka. Alexandre Gonsse de Rougeville (1761–1814) pozostał lojalny wobec króla Ludwika XVI i stał u jego boku, gdy 20 czerwca 1792 r. tłum wdarł się do Tuileries. 21 stycznia 1793 r. Ludwik XVI opuścił Temple i został zgilotynowany. 1 sierpnia 1793 r. Maria Antonina, obecnie znana jako Wdowa Capet, trafiła do  izolowanej celi w Conciergerie. Rougeville chciał wydostać królową. 28 sierpnia dotarł do Conciergerie. Był zszokowany, gdy zobaczył królową, która była bardzo chuda, słaba, ubrana na czarno, a włosy miała obcięte z tyłu i na czole. Przed przybyciem Rougeville przypiął sobie do klapy dwa goździki. W jednym z nich ukryta była notatka. Podczas spotkania z królową upuścił goździk w pobliżu pieca opalanego drewnem i wskazał, aby go podniosła. Jedna z wersji twierdzi, że zauważył to żandarm, podniósł go i zobaczył notatkę. Druga wersja jest taka, że ​​żona naczelnika, Madame Richard, widziała to i odebrała. Następnie Rougeville podbiegł, złapał go od Madame Richard i połknął. Trzecia wersja, prawdopodobnie najbardziej prawdopodobna, głosi, że królowa po ich wyjściu, zobaczyła notatkę, podniosła ją i przeczytała poza zasięgiem wzroku strażników. Zgodnie z obietnicą 30 sierpnia Rougeville wrócił w przebraniu i przekazał Marii Antoninie pewną sumę pieniędzy na łapówki. Wyznaczono wówczas dzień ucieczki królowej, czyli noc z 2 na 3 września, a spisek z goździkami miał przebiegać w następujący sposób. Ucieczka Marii Antoniny jednak nie powiodła się, a 3 września podano do opinii publicznej. Rougeville uciekł, zmarł w Remis. 16 października 1793 r. Maria Antonina została zgilotynowana.

 

Aleksander Dumas, Kawaler de Maison-Rouge, wydawnictwo MG, wydanie 2024, tytuł oryg.: Le chevalier de Maison-Rouge, przekład: Józef Śliwowski, oprawa twarda, stron 464.

 

 

https://www.geriwalton.com/a-plot-to-save-marie-antoinette-the-carnation-plot/

Aleksander Dumas, Trzej muszkieterowie.

Któż nie zna opowieści o muszkieterach, awanturniczej historii spod płaszcza i szpady? Można to szybko nadrobić dzięki nowemu wydaniu powieści Aleksandra Dumas, które pojawiło się nakładem wydawnictwa MG. W moim przypadku powieść, mimo, że wydaną w wielkim tomiszczu, czytało się szybko i przyjemnie. Warto przypominać sobie książki, którymi się ekscytowało w nastoletnich czasach. O niezliczonych ekranizacjach i wariacjach nawet nie wspominam. Dziś inaczej można ją interpretować, więcej rozumieć, ale tak samo wspaniale przy niej bawić. 

Warto przypomnieć, że Trzej muszkieterowie to powieść, która wchodzi w skład trylogii po raz pierwszy publikowanej w latach 1844-1850, w skład, której wchodzą ponadto: Dwadzieścia lat później i Wicehrabia de Bragelonne. Trzech muszkieterów publikowanych było od 14 marca do 14 lipca 1844 roku w Le Siècle, a potem pojawiły się w jednym tomie. Aleksander Dumas inspirował się wspomnieniami D'Artagnana i hrabiego de la Fére.  Uczeni jednak dowiedli, że wspomnienia Athosa, czyli domniemanego hrabiego de la Fére, nigdy właściwie nie istniały. Dumas rzeczywiście jednak w 1841 roku natknął się w marsylskiej bibliotece na Pamiętniki d’Artagnana, które jednak zostały napisane prawie 30 lat po śmierci bohatera. Po raz pierwszy zostały zresztą wydane w 1700 roku. Ich autorem był zapomniany pisarz siedemnastowieczny Courtilz de Sandras (1644-1712), który pochodził ze zubożałej szlachty, przez jakiś czas był muszkieterem, a 20 lat spędził w Bastylii (dwukrotnie tam osadzony). Badacze francuscy odtworzyli losy prawdziwego D'Artagnana pokazując wiele pomyłek i błędów poczynionych przez Sandrasa. Charles Ogier de Batz (nazwisko D'Artagnan – od nazwy zamku należącego do rodziny) był jednym z siedmiorga dzieci i rzeczywiście opuścił dom, jako nastolatek i udał się do Paryża. W 1633 roku znajdował się już w szeregach muszkieterów królewskich, gdzie spędził kilka lat. Warto bliżej poznać jego historię.

 Akcja Trzech muszkieterów rozgrywa się na terenie Francji w latach 1625-1628. Osiemnastoletni D'Artagnan przybywa z Gaskonii do Paryża, aby tak jak ojciec zostać muszkieterem. W miasteczku Meung wdaje się w konflikt z hrabią de Rochefort, który jest agentem kardynała de Richelieu. Dodatkowo w Paryżu kolejno wikła się w sprzeczki z muszkieterami – Atosem (hrabią de la Fére), Portosem (du Vallon) i Aramisem (Chevalier d'Herblay), z którymi umawia się na pojedynki. Ku wielkiemu zaskoczeniu wszystkich łączy ten sam przeciwnik, a D'Artagnan zyskuje przyjaciół. Powstaje niezwykły kwartet, z których Atos to mężczyzna zniszczony przez nieszczęśliwą miłość do awanturniczej kobiety, Portos to jowialny, olbrzymi towarzysz, a Aramis to mężczyzna rozdarty między mistycyzmem a miłością do płci pięknej.

za wspaniałe ilustracje do powieści w bardzo starym wydaniu odpowiada Maurice Leloir (1851-1940) - można odnaleźć w Internecie

Obok szermierczych perypetii D'Artagnan przeżywa również miłosne. Zakochuje się bowiem w żonie swojego gospodarza Konstancji Bonacieux, która jest pokojówką królowej Anny Austriaczki. Władczyni pochopnie daje w prezencie księciu Buckinghamowi dwanaście diamentowych zapinek, które otrzymała od męża, a zarazem króla Ludwika XIII. O wszystkim dowiaduje się kardynał Richelieu, który pragnie zdyskredytować Annę Austriaczkę w oczach króla. Proponuje królowi, aby ten urządził bal, na którym jego żona pojawiłaby się w diamentowych zapinkach. Zaufana królowej, Konstancja prosi o odzyskanie zapinek d'Artagnana.

Brawurowa powieść, której akcja utrzymana jest w szybkim tempie. Mamy tu miłosne afery, pojedynki, porwania, zdradliwe manewry, intrygi, knowania, zemstę. Aleksander Dumas wspaniale przedstawił charakterystyki bohaterów. Pośród rzeczywistych postaci bardzo dobrze wplótł bohaterów fikcyjnych. Obok wątku miłosnego, egzystuje wątek polityczny. Autor potrafił znakomicie zarysować „czarne charaktery” i pokazać prawdziwą „famme fatale”. Wykorzystuje prawdę historyczną i zmienia ją na potrzeby powieści. 

A jaka była historia? W roku 1625 Anna Austriaczka i Ludwik XIII byli małżeństwem od dziesięciu lat. Nie mieli dzieci. Król w stosunku do żony był oschły, zwłaszcza, że jej niefrasobliwość doprowadziła w 1622 roku do jednego z kilku poronień. W dodatku król nie przepadał za przyjaciółką królowej, diuszesą de Chevreuse. 8 maja 1625 roku nastąpiły zaręczyny, a 11 maja uroczysty ślub siostry Ludwika – Henrietty z królem Anglii Karolem I (Jakub I Stuart zmarł 25 marca 1625 roku). Pod pretekstem rozmów politycznych z Francuzami i odwiezienia nowej królowej do Anglii w Paryżu pojawił się lord Buckingham, książę George de Villiers, faworyt Jakuba I, dbający teraz o swoją pozycję przy boku nowego króla. Jest przystojny, elegancki i wzbudza zainteresowanie kobiet. Wraz z nim na dwór przybywa hrabia d’Holland, który wraz z przyjaciółką królowej, madame de Chevreuse, postanowił zainicjować romans Anny z Buckinghamem.  Miało dojść nawet do schadzki w ogrodach Luwru i Amiens. Król dowiedział się o przygodzie królowej, odesłał wszystkie osoby, które towarzyszyły jej w Amiens i doprowadziły do skandalizującej sytuacji. Anna była zła na męża oraz na kardynała Richelieu, że knuje przeciwko niej. W pamiętnikach pana La Rochefoucauld zapisana została historia diamentowych zapinek znana z powieści. Rolę lady Winter miała odegrać zazdrosna kochanka Buckinghama, hrabina Carlyle, która usiłowała się zemścić kradnąc część zapinek podarowanych Buckinghamowi przez królową Annę. Należy jednak pamiętać, że La Rochefoucauld w 1625 roku miał jednak dopiero dwanaście lat. Historię przybliża Jan Baszkiewicz w książce Richelieu (PIW, 1995).

Aleksander Dumas, Trzej muszkieterowie, wydawnictwo MG, wydanie 2017, tytuł oryginalny: Le trois mousquetaire, tłumacz: nieznany, okładka twarda, stron 652.

Aleksander Dumas, Hrabia Monte Christo. Tom 1 i 2.

               

 

Hrabia Monte Christo to brawurowa powieść Aleksander Dumas (ojca) z 1844 roku. Akcja toczy się pomiędzy 24 lutego 1815 a 5 października 1838, z przerwą na okres obejmujący od września 1829 roku do wiosny 1838 roku.

tom 1

Dziewiętnastoletni Edmund Dantes w końcu lutego 1815 roku wraca do Marsylii. Młody idealista, odważny, ale i zarazem naiwny, dzięki podjętym decyzjom na morzu względem załogi statku, obecnie zasłużenie dostaje propozycję objęcia funkcji kapitana okrętu handlowego „Faraon”. Sprawia mu to ogromną radość, tym bardziej, że będzie mógł zagwarantować choremu ojcu godziwe warunki życia i przede wszystkim ożenić się z ukochaną Katalonką Mercedes. Zakochany w dziewczynie jest jednak także jej kuzyn Fernand Mondego. Wraz z Danglarsem pisze donos, w którym oskarżają Edmunda o sprzyjanie Napoleonowi. Sprytnie wykorzystują fakt, że w czasie rejsu umierający kapitan statku poprosił Dantesa o doręczenie listów do przebywającego na Elbie Napoleona I oraz o odbiór innego pisma i potem dostarczenie go do adresata. Nieświadomy niczego Edmund postanawia spełnić życzenie kapitana. Młodzieniec zostaje aresztowany w czasie przyjęcia zaręczynowego z Mercedes. Przesłuchanie przeprowadza prokurator królewski de Villefort, który na podstawie opowieści Dantesa dochodzi do wniosku, że w sprawę wmięszany jest jego ojciec - Noirtier de Villefort. Nakazuje wiec uwięzienie Dantesa w zamku d’If bez żadnego wyznaczonego terminu jego zwolnienia, a co za tym idzie bez żadnego wyroku sądowego. 

tom 2

Dantes w więzieniu spędza lata i jedynym jego sprzymierzeńcem i nauczycielem staje się włoski ksiądz i uczony – Faria. Po brawurowej ucieczce, odnalezieniu skarbu, jedynym celem Dantesa staje się dojście do prawdy i zemsta na donosicielach. W arystokratycznym świecie pojawia się bogaty Hrabia Monte Christo….

Hrabia Monte Christo to powieść brawurowa, o żywej i wciągającej fabule. Fascynująca i ekscytująca opowieść, która urzeka czytelnika. Bogactwo nagromadzonych szczegółów odurza i zaskakuje. Można oczywiście znaleźć pewne nieścisłości i nieprawdopodobne zdarzenia. Autor wspaniale jednak pokazał przemianę młodego, szlachetnego, dobrego i naiwnego chłopaka, w człowieka twardego, bezwzględnego, wyrachowanego, pragnącego zemsty i sprawiedliwości za wyrządzone krzywdy. Rozczarowany był postępowaniem Mercedes, która zaledwie półtora roku po jego aresztowaniu wyszła za mąż za jego wroga. Nigdy do siebie nie powrócili, mimo, że w wielu ekranizacjach tak właśnie się dzieje (Albert de Morcef, syn Mercedes i Fernanda, często też ukazywany jest jako syn Dantesa). Warto pamiętać o powieściowej Hayde. Pozostałe postacie są doskonale reprezentują ówczesne społeczeństwo francuskie. 

Historia bardzo znana, bowiem wielokrotnie powieść Aleksandra Dumasa była ekranizowana, choć zakończenie w większości bywało inne niż w książce. Dumas znakomicie odtworzył atmosferę Paryża i wyższych sfer oraz utrwalił na kartach powieści realne postacie (np. Edmunt Dantes ma swój pierwowzór) oraz miejsca (np. Zamek d’If rzeczywiście pełnił funkcję więzienia). Polecam książkę Czarny hrabia Toma Reissa (Wydawnictwo Literackie, 2014), który pokazuje jak wiele elementów z życia ciemnoskórego Aleksandra Dumasa można odnaleźć w książce Hrabia Monte Christo. Obowiązkowo.

Aleksander Dumas, Hrabia Monte Christo, wydawnictwo MG, wydanie 2017, oryg: Le comte de Monte Christo (1844), tłumaczenie: Klemens Łukasiewicz, okładka twarda,  stron: t. 1 - 704; t. 2 - 624.

cz.1.

cz.2.

Tom Reiss, Czarny hrabia.

Czarny hrabia Toma Reiss’a to bardzo dobrze skonstruowana biografia Alexandre’a Dumasa urodzonego w 1762 roku we francuskiej kolonii Saint – Domingue położonej na zachodnim krańcu Hispanioli (dzisiejsze granice Haiti), ojca znanego właściwie wszystkim Alexandre’a Dumasa, późniejszego autora Hrabiego Monte Christo i Trzech muszkieterów. Kto zdecyduje się sięgnąć po książkę, czasu spędzonego na jej czytanie z pewnością nie będzie żałował. Reiss nie dość, że opowiada w znakomity sposób o życiu tytułowego bohatera, to jeszcze powiadamia czytelnika, jakie były drogi poszukiwań dokumentów z nim związanych, kogo poznał i kto jeszcze fascynuje się dokonaniami ciemnoskórego generała. Mimo to, do dziś nie został postawiony pomnik upamiętniający czyny Alexa Dumasa. Jeden był niegdyś w Paryżu, ale zniszczony został przez nazistów i nieprzywrócony. Między innymi zawitamy do współczesnego miasteczka Villers – Cotterêts, w którym mieści się Musée Aleksandre Dumas i w którym urodził się słynny pisarz. 

Ojcem bohatera biografii autorstwa Toma Reiss’a był Aleksandre Antoine Davy de la Pailleterie, szlachcic, ale tak jak pozostali członkowie jego rodziny również utracjusz zaciągający niebotyczne długi. Wolał bawić się niż pracować, toteż nic w tym dziwnego, że pewnego dnia pojawił się na plantacji swojego młodszego brata Charles’a, w koloni słynącej z uprawy trzciny cukrowej Saint – Domingue. Po kolejnej kłótni między braćmi, Antoine ucieka z plantacji, ukrywa się przed rodziną i światem i od tej pory znany jest, jako Antoine de l’Isle. Thomas - Alexandre urodził się ze związku Antoine’a z czarnoskórą niewolnicą Marie Cessette. Miał rodzeństwo, ale to tylko jego ojciec wybrał, uznał za swojego syna (Antoine był markizem, toteż Alexandre został hrabią) i kiedy udowodnił swoje pochodzenie, postanowił sprowadzić do Francji (najpierw nie omieszkał go sprzedać, podobnie jak inne dzieci i jego matkę, aby się tam dostać). Odtąd Aleksandre dzięki ciężkiej sakiewce i akceptacji swojego pochodzenia, poznawał uroki arystokratycznego życia bawidamka i salonowca. Mając egzotyczną urodę cieszył się powodzeniem u kobiet, wyróżniała go ciemna skóra i w dodatku był wysokim, dobrze zbudowanym przystojniakiem. W wolnym czasie między uciechami poznawał sztukę sprawnego posługiwania się białą bronią. Nic jednak nie trwa wiecznie, bowiem gdy ojciec poślubił swoja gospodynię, Alexandre zaciąga się do wojska 2 czerwca 1786 roku do Szóstego Regimentu Dragonów Królowej. Dokumenty podpisuje, jako Alexandre „syn Antoine’a i Cessette Dumasów”. Tak zaczyna się szybka kariera czarnoskórego hrabiego we francuskim wojsku od szeregowego po generała. W między czasie szczęśliwie zakochuje się i poślubia szlachciankę Marie – Louise, córkę właściciela hotelu w Villers – Cotterêts, z którą ma troje dzieci. Silny, zręczny, o władczej postawie, zyskiwał sławę niespodziewanymi dokonaniami i brawurowymi popisami tak jak zdobycie Mont - Cenis. 

Życie Alexandre’a  Dumasa nierozerwalnie związane jest z wydarzeniami historycznymi we Francji. Tom Reiss wyjaśnia wydarzenia rewolucji francuskiej i poszczególne wojny Francji z ościennymi państwami za czasów rewolucji i w okresie panowania Napoleona, który - jak dowodzi autor - znał Alexa i był mu niechętnym. Można nawet odnaleźć charakterystykę ówcześnie stosowanej broni we Francji. Podkreśla jednocześnie drogę wojskową, postawę, jaką reprezentował i miejsce w tym wszystkim Alexandre’a Dumasa. Autor zwraca również uwagę na to, że bohater jego biografii, jako ciemnoskóry często spotykał się w życiu z poniżającym zachowaniem w stosunku do niego. Wiele odmian rasizmu i dyskryminacji zaznaje Alex Dumas pod koniec swego życia. Tom Reiss opisuje, jaki był stosunek Francuzów do niewolnictwa, co przynosił handel niewolnikami (między innymi brat Antoine’a, Charles trudnił się tym zajęciem w pewnym okresie), dlaczego Saint – Domingue była tak dla nich ważna, co mieściło się w czarnym kodeksie i dlaczego kolorowi byli inaczej traktowani na plantacjach, a inaczej w samej Francji. 

Świetnie w to wszystko wpisują się porównania dokonane przez autora książki, dotyczące wydarzeń z życia Alexandre’a Dumasa, a opisane później w pamiętnikach jego syna i ujęte w powieściach przez niego napisanych. Przykładowo kreując postać d’Artagnana w Trzech muszkieterach, syn wykorzystuje doświadczenie ojca – znieważenie młodego Thomasa – Alexandre’a w teatrze Nicoleta. W swoich wspomnieniach pomija jednak aspekt rasy ojca i przemilcza fakt, że napadł na niego kolonialny oficer. Wiele elementów z życia ciemnoskórego Alexa Dumasa można odnaleźć w powieści Hrabia Monte Christo. Reiss dokonuje również porównań zasłyszanych relacji przez syna Dumasa z wersjami oficjalnymi widniejącymi w odnalezionych dokumentach. 

Niewątpliwie Tom Reiss potrafi zaciekawić czytelnika. W książce odnaleźć można liczne fragmenty źródeł, rozbudowane przypisy, indeks nazwisk i mapy historyczne. Muszę przyznać, że biografię Alexandre’a Dumasa czyta się z zapartym tchem. Bohaterowie z książki Toma Reissa są, bowiem prawdziwi, krwiści, kochają, nienawidzą, zdradzają, są patriotami, rewolucjonistami lub też wyuzdani do granic możliwości, zadłużeni po uszy, dbają jedynie o własne interesy. Wydaje się, że postać Aleksandre’a Dumasa w świadomości Francuzów jest ciągle niedoceniana i nadal nie dopuszcza się zbyt często do głosu, to że sławny pisarz, osierocony przez ojca w wieku czterech lat, był w jednej czwartej kolorowy.

 

Tom Reiss, Czarny hrabia, Wydawnictwo Literackie, luty 2014, oryginalny tytuł: The black count, przekład Marek Fedyszak, oprawa twarda, stron 344.

strona autora