1 września 2012

Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła.

W 2011 roku nakładem wydawnictwa Neriton ukazała się bardo ciekawa pozycja autorstwa Jolanty Talbierskiej. Książka zatytułowana: Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, stanowi pierwszą publikację poświęconą wyłącznie grafice w Rzeczypospolitej.

Jak sama autorka podkreśla, jest to książka będąca wynikiem wieloletnich studiów nad historią grafiki, nowożytnego rysunku europejskiego – skupionego głównie na rozwoju technicznym i stylistycznym – oraz statusem i funkcją obu tych dziedzin sztuki. W zakres publikacji wchodzą również: terminologia, typologia i specyficzna metoda badań. Jest to opracowanie obejmujące terytorialnie Polskę, a czasowo – wiek XVII z umownymi datami: od wstąpienia Zygmunta III Wazy na tron w 1587 r. do śmierci Jana III Sobieskiego w roku 1696. Mowa jest jednak zarówno o okresie wcześniejszym – mającym wpływ na ukształtowanie się rytownictwa w Polsce, jak i o artystach, którzy rozpoczęli swoją działalność w XVII w., ale kontynuowali ją w kolejnym stuleciu.


Analizowane zagadnienia terytorialnie odnoszą się do Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony. Ponadto dotyczą one Prus Królewskich inkorporowanych w 1569 roku do Korony Królestwa Polskiego oraz w mniejszej części do Ukrainy. Wykluczone zostało Pomorze Zachodnie, choć uwzględniono tworzących w Krakowie i innych miastach, artystów ze Śląska i Inflant.

Cechą charakterystyczną ówczesnej grafiki było głównie rozpowszechnienie (poza nakładem książkowym) ilustracji w formie luźnych odbitek oraz wykorzystywanie ich do ozdabiania druków. Aby wyciągnąć wnioski badawcze, autorka przez lata studiowała XVII-wieczne egzemplarze polskich druków. Przeprowadziła liczne kwerendy w muzeach i bibliotekach zarówno polskich, jak i zagranicznych. Studiowała słowniki, spisy i wykazy kolekcji historycznych. Ponadto notowała artystów i wymieniane ryciny, czego efektem są dołączone do pracy aneksy: Wykaz rytowników polskich i obcych czynnych w Rzeczypospolitej i na ziemiach z nią związanych (lub z nich pochodzących); Wykaz rytowników obcych tworzących na zlecenie polskich odbiorców lub oficyn wydawniczych; Wykaz autorów pierwowzorów, czynnych w Rzeczypospolitej i obcych. W aneksie zatytułowanym Wykaz prac graficznych wybranych rytowników znajdują się ryciny artystów, którzy nie mają odrębnych katalogów i monografii.


W książce prezentowane są jedynie wybrane, zdaniem autorki – kluczowe dla grafiki Rzeczypospolitej z XVII wieku, problemy i zagadnienia. W pierwszych rozdziałach pracy czytelnik zapozna się z pojęciem grafiki i stopniowym umacnianiem się jej pozycji na arenie europejskiej. Podkreślono także ośrodki i kierunki tego rozwoju w XVII wieku. Następnie przybliżone zostało rytownictwo w Rzeczypospolitej, jego funkcje i główne skupiska. Trzeci rozdział zaznajamia zarówno z dorobkiem, jak i postaciami ważniejszych rytowników, między innymi: Tomasza Tretera, Tomasza Makowskiego, Willema Hondiusa, Jana Heweliusza, Isaaka Saala, Jerzego Eleutera Siemiginowskiego, Aleksandra i Leona Tarasewiczów. W ostatnim rozdziale Jolanta Talbierska przybliża funkcje, status i rynek grafiki w omawianym okresie. Czyni to, wykorzystawszy terminologię i typologię zjawiska. Mowa tu również o zamówieniach zagranicznych, nakładach i dystrybucji rycin, a także o wykształceniu rytowników, grafice autorskiej i reprodukcyjnej. Książkę zamyka obszerna bibliografia, wykaz skrótów, indeks nazwisk, wspomniane wyżej aneksy oraz wybór 146 ilustracji wraz z ich spisem. W tej pozycji czytelnik odnajdzie również rozbudowane przypisy. W tytułach rozdziałów, a także w treści książki, autorka celowo używa sformułowania „grafika (rytownictwo) w Polsce (w Rzeczypospolitej)”, nie zaś – „grafika (rytownictwo) polskie”. W tym okresie dominowała bowiem twórczość rytowników różnych narodowości, którzy pracowali w odmiennych ośrodkach.


Układ pracy jest jasny i czytelny. Jedynie, co może utrudniać swobodne czytanie, to zbyt duży format książki. Byłby on dobry w przypadku albumu, ale nie wówczas, gdy ilustracje znajdują się na końcu książki. Autorka skupia się jedynie na faktach i trzyma się jasno wytyczonego toru. Nie ma tu zbędnych dywagacji i słowotoku. To praca badawcza, która z pewnością przeznaczona jest dla studentów historii sztuki oraz dla czytelników interesujących się sztuką, ze szczególnym uwzględnieniem grafiki i terytorium Rzeczypospolitej. Z pewnością warto zapoznać się z tą pozycją.



Jolanta Talbierska, Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, wydawnictwo NERITON, Warszawa 2011, okładka miękka ze skrzydełkami, A4, s. 409 + il. cz-b 146.






* zdjęcia własne

2 komentarze:

  1. Jerzy Eleuter Szymonowicz Siemiginowski! Jak najbardziej związany z Krakowem, między innymi z kościołem św. Anny, chyba współpracował z Tylmanem z Gameren, jeśli dobrze pamiętam. Z biednej rodziny, zrobił niesamowitą karierę, studiował w Akademii św. Łukasza w Rzymie, podobnie jak Bażanka...
    Wywołałaś dużo wspomnień. Książkę już sobie zapisuję, pięknie dziękuję za recenzję!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, to ten sam:) Jak się okazuje był nie tylko uznanym malarzem, ale i grafikiem:)
      Dziękuję!

      Usuń

Dziękuję bardzo za konstruktywne słowo pisane pozostawione na tym blogu. Nie zawsze mogę od razu odpowiedzieć, za co przepraszam.

Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników. Prowadząca bloga nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.