Joanna Wieliczka-Szarkowa, Żołnierze wyklęci. Niezłomni bohaterowie.

Nie wiem czy wszyscy już wiedzą, że dzień 1 marca według ustawy z dnia 3 lutego 2011 roku jest Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” i świętem państwowym. Czytamy w niej:

W hołdzie „Żołnierzom Wyklętym” – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienia dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu reżimowi komunistycznemu.

1 marca 1951 roku w więzieniu przy Rakowieckiej na Mokotowie zamordowano strzałem w tył głowy siedmiu członków ostatniego, IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W ubiegłym roku po raz pierwszy celebrowano ten dzień. W tym roku jest głośno już od paru dni na temat organizowanych konferencji, uroczystości i spotkań związanych z nowym świętem państwowym.

Kim byli „Żołnierze Wyklęci”? To oni, jako pierwsi walczyli po wojnie z komunistycznym reżimem w Polsce. Najważniejsze biogramy przypomina nam w swojej książce Joanna Wieliczka-Szarkowa. Pozycja wydana została w podobnej szacie graficznej, co czytana przeze mnie w ubiegłym roku  Czarna księga Kresów tej Autorki. Mamy tu dość sporą czcionkę i odstępy między wierszami, wytłuszczenie niektórych partii tekstu, podział książkę na rozdziały prezentujące bohaterów wraz z wewnętrznym podziałem na mniejsze jednostki. W pozycji mamy też wykaz skrótów, indeks osób i spis wybranej literatury ze wskazaniem stron internetowych. Główną jednak rolę obok tekstu odgrywają fotografie z rozbudowanym, jasnym opisem. Książka jest więc bardzo czytelna, co może wskazywać, że wydawnictwo pomyślało nie tylko o pokoleniu młodych czy dojrzałych, ale także o ludziach starszych zainteresowanych tematyką.

Książka rozpoczyna się fragmentem ostatniego rozkazu dla oficerów i żołnierzy Armii Krajowej wydanego 19 stycznia 1945 roku przez gen. bryg. Leopolda Okulickiego pseudonim „Niedźwiadek”, w którym czytamy: 

/…/ Daje Wam ostatni rozkaz. Dalszą swa pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa. 

Po walkach prowadzonych z Niemcami i Sowietami nadszedł czas na walkę z władzami komunistycznymi. Walczono na śmierć i życie, bez kompromisów, ci, którzy zostali złapani byli torturowani i mordowani, a ich ciała niejednokrotnie były wystawiane na ulicach. Tych, co złapano, skazywano na śmierć między innymi na podstawie dekretu z 31 sierpnia 1944 roku O wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego. Dla tych, którzy przeżyli nie było pracy, miejsca na uniwersytetach, za to trwały prześladowania i szykanowania, szerzono kłamstwo o powojennej partyzantce antykomunistycznej. Ostatni polski partyzant Józef Franczak "Lalek" zginął w obławie SB i ZOMO 21 października 1963 roku. Wielu z nich lata całe spędziło w więzieniach. Ostatniego emisariusza Zrzeszenia WiN, Adama Boryczkę „Tońka”, zwolniono z więzienia w 1967 roku. Z kolei Andrzej Kiszka „Dąb” opuścił więzienie w roku 1971.  Po upadku PRL tych, co się sprzeciwili, nazwano „Żołnierzami Wyklętymi”. Jednak dopiero dwadzieścia trzy lata po upadku komunizmu rozpoczęto prace ekshumacyjne na warszawskiej „Łączce”, miejscu pochówku ofiar komunistycznych mordów. Według danych podanych przez Autorkę, do końca 2012 roku wydobyto 116 ciał.

Z danych przedstawianych przez Wieliczkę – Szarkową dowiedzieć się można, że w 1945 roku w podziemiu działało około 120 – 180 tysięcy osób, z czego 13 – 17 tysięcy walczyło w oddziałach partyzanckich lub bojowych jednostkach dyspozycyjnych. Po amnestii, w latach 1947 – 1950 w lasach ukrywało się 1,8 tysiąca partyzantów, a po roku 1950 - 250-400. Wśród żołnierzy byli między innymi synowie chłopów i rzemieślników, nauczyciele, urzędnicy, leśnicy, oficerowie i podoficerowie rezerwy, maturzyści. Wśród 33 sylwetek dowódców i ich żołnierzy przedstawionych przez Autorkę znaleźli się między innymi: Witold Pilecki „Witold” (stracony strzałem w tył głowy w 1948 roku); Antoni Heda „Szary” ( zwolniony z więzienia w 1956 roku, bezpieka przestała go nachodzić dopiero po 1989 roku); Łukasz Ciepliński „Pług” (stracony strzałem w Tyl głowy w 1951 roku); mjr Hieronim Dekutowski „Zapora” (został zamordowany 7 marca 1949 roku przez kata, ale według przebiegu innych wydarzeń ubowcy mieli wepchnąć „Zaporę” do worka, który powiesili pod sufitem i następnie do niego strzelali); Danuta Siedzikówna „Inka” ( przeszła brutalne śledztwo, a w chwili śmierci miała siedemnaście lat); Józef Kuraś „Ogień” (okrążony, strzelił sobie w skroń; ubowcy zrzucili go ze strychu, gdzie się ukrywał; zmarł w szpitalu w 1947 roku; nie wiadomo, gdzie spoczywa); Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko” (zamordowany w 1951 roku strzałem w tył głowy).

Wydane wyroku po 1989 roku były unieważniane, osoby rehabilitowano, a wiele z nich pośmiertnie dostało polskie odznaczania państwowe. Przez wiele jednak lat propaganda komunistyczna przedstawiała żołnierzy antykomunistycznego podziemia, jako przestępców i wrogów państwa polskiego. Byli wyklęci, wyjęci spod prawa.

Do książki dołączony został aneks, swoisty apel o zbudowanie Pomnika Żołnierzy Wyklętych.

Warto.

 


Joanna Wieliczka - Szarkowa, Żołnierze wyklęci. Niezłomni bohaterowie, wydawnictwo AA, Kraków 2013, oprawa twarda, stron 424.

Dr Joanna Wieliczka-Szarkowa, historyk, autorka książek: III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa (Kraków 2006); Józef Piłsudski 1867-1935. Ilustrowana biografia (Kraków 2007); Czarna księga Kresów (Kraków 2012). Współautorka książki W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917-1956) (Kraków 2010) oraz serii książek historycznych dla dzieci Kocham Polskę.