Marcel Proust, W stronę Swanna.

To nie jest łatwa książka ani w czytaniu ani w odbiorze. Uwierzę od razu, jeśli niektórzy z czytających nie dotrwali w swej cierpliwości do końca powieści.  Oczywiście świadoma jestem tego, że mnożą się oceny nad twórczością Marcela Prousta w stylu eleganckich achów i ochów, ale powiedzmy sobie szczerze, to nie jest książka dla każdego odbiorcy. Jedni będą językiem powieści zachwyceni, innych będzie on po prostu męczył. Jest on, bowiem przesiąknięty magicznymi opisami, metaforami, długimi zdaniami, a zagmatwana i poplątana treść rozkłada się na wiele wątków opartych na retrospektywie, odtwarzaniu przeżyć i zdarzeń z przeszłości. Ale nie ma tu ani porywającej akcji, ani pośpiechu, co jednoznacznie od razu wskazuje na to, że powieść wymaga osobliwego skupienia, wewnętrznego wyciszenia, zatrzymania i zwielokrotnionej uwagi czytelnika. Znaleźć tu można filozoficzne rozważania, refleksje nad życiem i ludźmi, radość wypływającą z zatrzymania czasu, wspomnień, zapamiętanych zapachów, drobnych rzeczy i małych uczynków. Prousta nie można jednak czytać „jednym tchem”. 

W stronę Swanna wydane w roku 1913 (zresztą za pieniądze pisarza), to pierwszy tom cyklu W poszukiwaniu straconego czasu. Pomysł na powieść zaczerpnięty został bezpośrednio z życia pisarza. Fabuła powstała na bazie wspomnień z lat młodości i pamięci oplatającej obrazy dotyczące miasteczka Combray, które w powieści wywołane zostały dzięki smakowi magdalenki umoczonej w herbacie. To w Combray narrator rokrocznie spędzał z rodziną wakacje w okresie dzieciństwa. Wspomnienia te dotyczą, więc matki i babki piszącego, ale również służby i napotkanych ludzi. Narrator prowadzi czytelnika drogami wiodącymi po tej miejscowości. Jedna z nich prowadzi obok posiadłości sąsiada, Swanna. Z kolei część druga tomu, napisana w trzeciej osobie, dotyczy już samego Swanna i jego namiętnej miłości do sprytnej Odetty de Crecy. Z kolei trzecia część osnuta jest na spotkanej w dzieciństwie przez narratora córki Swanna, Gilberty. Warto zaznaczyć, że stopniowo w kolejnych częściach czytelnik poznaje nowych bohaterów.

Wydaje mi się, że na powieść złożyły się pewnego rodzaju obrazy czy też migawki minionego czasu, okresu bezapelacyjnie utraconego, do którego nie ma powrotu, które w połączeniu tworzą pewnego rodzaju całość. Proust wyraźnie też portretuje przedstawicieli społeczeństwa XIX wieku, a przede wszystkim znakomicie obraca w słowa uczucia, jest wyrazicielem nastrojów i myśli. Przyznaję jednak, że książkę czytałam, jak na moje możliwości, bardzo długo i jakieś pierwsze sto stron były dla mnie trudne do przebrnięcia. Czytałam, więc na raty, potem już było znacznie lepiej, bo wątek Swanna i Odetty bardzo wciąga. Nie wychodzę też z założenia, że należy koniecznie czytać Prousta. Osobiście jedna przeczytana jego książka obecnie wystarcza mi za pozostałe. Jego twórczość trzeba po prostu kochać i być jej wielbicielem. Ja niekoniecznie do tych osób muszę się zaliczać.

 

Marcel Proust, W stronę Swanna, W poszukiwaniu straconego czasu, tom 1,  wydawnictwo MG, wydanie 2013, tłumaczenie: Tadeusz Żeleński (Boy), oprawa twarda, stron 480.