Janina Lesiak, Jadwiga z Andegawenów Jagiełłowa. Album rodzinny.

Jadwiga z Andegawenów Jagiełłowa. Album rodzinny to kolejna książka Janiny Lesiak wpisująca się w powieściową i nostalgiczną serię dotyczącą kobiet, królowych. Nie jest to ani biografia, ani opowieść bezpośrednio dotycząca Jadwigi. Autorka odwołuje się do faktów historycznych i powstałych legend. Jadwigę poznajemy z punktu widzenia wybranych i najbliższych osób z otoczenia. Autorka próbowała stworzyć jej obraz na podstawie odniesień do jej matki – Elżbiety Bośniaczki, Marii – siostry, pierwszego narzeczonego – Wilhelma Habsburga, męża Władysława Jagiełły, a nawet skryby, którego mistrzem był Stanisław ze Skarbimierza.

Matka i siostra

Jadwiga była najmłodszym dzieckiem ze związku Ludwika Andegaweńskiego, wnuka Władysława I Łokietka i słynącej z legendarnej urody Elżbiety Bośniaczki, córki Bana Bośni Stefana II Kotromanicia. Dopiero po wielu latach małżeństwo doczekało się narodzin trzech córek: Katarzyny, Marii i Jadwigi. To Katarzyna została zapewne przeznaczona pierwotnie na tron węgierski, ale zmarła przedwcześnie. Po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382 r. – w związku z tym, że Maria, zaręczona z Zygmuntem Luksemburskim, margrabią brandenburskim, została królową Węgier – matka – Elżbieta Bośniaczka - wyznaczyła Jadwigę do objęcia tronu w Polsce. Popierane było to również przez większość panów polskich.

Wilhelm

W listopadzie 1382 r. na zjeździe rycerstwa w Radomsku obrano Jadwigę Andegaweńską królem Polski. 16 października 1384 r. w Krakowie Jadwiga została koronowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę na króla Polski. W tytulaturze używano jednak regina - królowa. Wobec jej małoletności ster rządów w państwie dzierżyli możnowładcy małopolscy, pozostający w kontakcie z jej matką Elżbietą Bośniaczką, ale nie powołano regenta. 

Jeszcze w 1374 r. Ludwik Węgierski zawarł pakt z Leopoldem III Habsburgiem, na mocy którego Jadwiga oraz syn Leopolda - Wilhelm Habsburg - mieli zostać małżeństwem. 15 czerwca 1378 r. czterolatka została zaręczona z ośmioletnim Wilhelmem. Odbyła się nawet ceremonia zaręczyn mających charakter formalnego ślubu pomiędzy dziećmi (sponsalia de futuro – śluby na przyszłość; po dojściu do lat pełnoletności - 14 lat dla mężczyzn, 12 lat dla kobiet – gdy małżeństwo zostałoby skonsumowane, to byłoby ważne). Podpisano zobowiązanie, że strona, która zerwałaby zaręczyny, wypłaci drugiej stronie 200 000 florenów w złocie. Dwa lata później babka i matka Jadwigi potwierdziły ten status quo.

  

Władysław

Janina Lesiak odwołuje się do przekazów Jana Długosza, który twierdził, że Jadwiga spotykała się potajemnie z Wilhelmem w Krakowie (w klasztorze franciszkanów), a nawet miał on odwiedzać jej łożnicę na Wawelu. Jednak dalszym kontaktom zapobiegł Dymitr z Goraja, podskarbi Królestwa, chociaż królowa próbowała nawet toporem utorować sobie drogę, aby uciec z zamkowych pomieszczeń. Nie wydaje się jednak, aby jedenastoletnia wówczas królowa była pozostawiona samej sobie. To Habsburgowie mieli rozprzestrzeniać plotkę o skonsumowaniu małżeństwa i oskarżać Jadwigę o bigamię. Papież Urban VI nie wysłał bowiem potem listu z błogosławieństwem i życzeniami dla Jagiełły. 

Małżeństwo z młodym Habsburgiem nie było akceptowane przez szlachtę polską. 11 stycznia 1386 r. w Wołkowysku panowie polscy oznajmili Jagielle, że Jadwiga zgodziła się zostać jego żoną. Prawdopodobnie Jadwiga rzeczywiście była przerażona pogańskim władcą, toteż wysłała „na zwiady” Zawiszę z Oleśnicy, którego rozeznanie uspokoiło młodziutką dziewczynę. Królowa odwołała publicznie swoje sponsalia z Wilhelmem. Jagiełło przybył do Krakowa, gdzie 15 lutego 1386 r. przyjął chrzest, a 18 lutego 1386 r. poślubił Jadwigę. Jagiełło miał wówczas 34 lata, Jadwiga 13 lat. 

Janina Lesiak dochodzi do wniosku, że Jadwiga będąc właściwie jeszcze dzieckiem, musiała przywyknąć do nowego miejsca, najpewniej też czuła się bardzo samotna. Z mężem dzieliła ją kultura, religia, zwyczaje, język, a małżeństwo miało motywy polityczne. Autorka nawiązuje również do przekazów, że na początku małżeństwa Jadwiga miała nie dopuszczać do siebie męża. Trzeba było na pewno czasu, aby małżeństwo zostało oparte na wzajemnym szacunku, harmonii, porozumieniu, szczerości i partnerstwie. Dopiero po latach pożycia małżeńskiego okazało się, że Jadwiga spodziewa się dziecka. 13 czerwca 1399 r. urodziła się Elżbieta Bonifacja. Dziewczynka żyła niespełna trzy tygodnie. Zmarła 13 lipca. Jadwiga zmarła 17 lipca prawdopodobnie na gorączkę popołogową. Jagiełło do końca swoich dni nosił przy sobie ślubny pierścień pierwszej żony. 

Skryba

Według zapisów kronikarzy Jadwiga uprawiała surowe umartwienia. Jej kierownikiem duchowym był krakowski dominikanin Henryk Bitterfeld. Władczyni założyła i zapewniła utrzymanie Kolegium Psałterzystów, którzy dzień i noc śpiewali psalmy przed Najświętszym Sakramentem. Ufundowała również i częściowo własnoręcznie wyhaftowała racjonał – drogocenną szatę liturgiczną dla biskupów krakowskich, zachowaną po dziś dzień, używaną podczas największych uroczystości. Prowadziła działalność charytatywną i wspierała naukę.

Królowa Jadwiga wg Jana Matejki, który był obecny przy otwarciu grobu w 1887 r.

Autorka często używa w swej opowieści ówcześnie stosowane w dokumentach zwroty: Hedviga, Hedvigis, Hedwig. Rysuje portret Jadwigi widziany przez najbliższych, ale to czytelnikowi pozostawia skonstruowanie ostatecznych wniosków na temat jej życia. Czytelnik ma również możliwość określić swoje stanowisko wobec postępowania Elżbiety Bośniaczki, Marii, Wilhelma czy Władysława. Autorka jasno i klarownie przekazuje wiedzę na temat życia przedstawianych osób, ówczesnego tła historycznego, politycznego, obyczajowego. Posługuje się właściwą datacją, określeniami, nazwiskami i przydomkami.  To kolejna dobra opowieść w jej wykonaniu.

Warto wspomnieć, że po śmierci Jadwigę otoczono kultem. 31 maja 1979 r. Jadwiga została beatyfikowana przez zatwierdzenie kultu, a kanonizowana na krakowskich błoniach 8 czerwca 1997 r. przez Jana Pawła II.

Janina Lesiak, Jadwiga z Andegawenów Jagiełłowa. Album rodzinny, wydawnictwo MG, wydanie 2017, okładka twarda, stron 224.

W serii ukazały się:

Wspomnienie o Cecylii, smutnej królowej,
Miłosna Kareta Anny J.,
Dobrawa pisze CV.

 ***

1374 - narodziny Jadwigi
1378 - zaślubiny Jadwigi i Wilhelma Habsburga w Hainburgu
16 X 1384 - koronacja Jadwigi w katedrze krakowskiej
14 VIII 1385 - podpisanie polsko-litewskiego układu w Krewie
18 II 1386 - ślub Jadwigi i Władysława Jagiełły
1386 - Jadwiga uczestniczy w chrystianizacji Litwy
1387 - śmierć Elżbiety Bośniaczki, matki Jadwigi
1387 - Jadwiga wyprawia się na Ruś Czerwoną i przyłącza ją do Królestwa Polskiego
1395 - śmierć Marii, królowej Węgier, siostry Jadwigi
22–25 VI 1399 - narodziny i śmierć córki Jadwigi, Elżbiety Bonifacji
17 VII 1399 - śmierć królowej Jadwigi
1997 - Jadwiga świętą Kościoła katolickiego