Mariusz Urbanek, Brzechwa nie dla dzieci.

To druga książka Mariusza Urbanka, którą miałam możliwość przeczytać i w dodatku obie to biografie polskich pisarzy. Pierwsza dotyczyła życia i twórczości Bronisława Broniewskiego, a obecna – Jana Brzechwy, a właściwie Jana Lesmana. Brzechwa to przecież, bowiem pseudonim, który został przez pisarza przyjęty na stałe, choć nie był jedynym, jakim się posługiwał. Jako Szer-Szeń dostarczał teksty do rewii, teatrzyków i kabaretów. Jako prawnik był znany jako Jan Lesman. Jak twierdził krewny Jana, Bolesław Leśmian, starszy o dwadzieścia lat, nie może być dwóch poetów o tym samym nazwisku. Brzechwa – opierzona część starzały. Chciał być poeta lirycznym dla dorosłych. Był prawnikiem, satyrykiem, bajkopisarzem.
 

Mariusz Urbanek przedstawia sylwetkę Jana Brzechwy w porządku chronologicznym, począwszy od historii poznania rodziców, dzieciństwa na Kresach Wschodnich, okresu szkół i podjęcia studiów, pracy, rozwijającej się kariery pisarza. W życie osobiste wplecione są od razu wątki dotyczące pisania: powstawanie pierwszych wierszy, związki między innymi ze skamandrytami i futurystami, współpracy z kabaretami, które potrzebowały ciągle nowych tekstów, piosenek, monologów i skeczy. Mimo, że jego kariera prawnika szybko rozwijała się Jan Brzechwa znajdował czas na działalność literacką. Swoją wiedzę wykorzystywał niejednokrotnie od 1918 roku w Związku Autorów Kabaretowych (od 1919 ZAiKS) na rzecz ochrony interesów twórców, którzy dostarczali teksty do teatrów rewiowych i kabaretów. Jako bajkopisarz zadebiutował, gdy miał około czterdziestu lat. Jeszcze przed wojną ukazały się dwa tomiki wierszy dla dzieci z kolorowymi rozkładówkami. W bajkach pisanych w okresie wojny, akcja rozgrywała się w świecie, gdzie jej nie było. Mariusz Urbanek podkreśla, że Brzechwa pisał Akademię Pana Kleksa, gdy za oknem trwała wojna. Autor biografii bajkopisarza kreśli również jego życie powojenne. Między innymi to, że zaczął publikować satyryczne wiersze dla dorosłych w „Szpilkach”, na nowo zaczął współpracować z kabaretami  i poświęcił się literaturze. Brzechwa zaczął pisać wówczas teksty ukazujące jego postawę wobec minionej wojny i nowej rzeczywistości. Polemizował z Hemarem, nie bał się też oskarżać rząd o lekceważenie potrzeb twórców, sam natomiast stał się uosobieniem wszystkich niebezpieczeństw grożących literaturze dla dzieci. Gdy było to jednak potrzebne, Brzechwa pisał na zamówienie komunistycznych władz wiersze o nowym ustroju. Warto również wspomnieć, że zajmował się także tłumaczeniem utworów dla dzieci i dla dorosłych z języka rosyjskiego i francuskiego. 

Mimo, że motywem wiodącym w biografii jest życie literackie Jana Brzechwy, to Mariusz Urbanek nie zapomina o dość burzliwym życiu osobistym twórcy. Pierwszy związek zawarty w 1926 roku z wnuczką siostry ojca Marią Suderland nie trwał długo, bowiem Lesmian wdał się szybko w romans z Karoliną Lentową, z domu Meyer, która wkrótce została jego żoną.  Córkę Krystynę z pierwszego związku, zobaczył dopiero na pogrzebie Bolesława Leśmiana, gdy ta miała już 10 lat. W okresie wojny zakochał się w Janinie Serockiej, żonie fryzjera, która została potem jego trzecią żoną. Gdy jednak w okresie wojny był ciągle przez kochankę odtrącany, przesłuchiwany na Szucha, odrzuciwszy posądzenia o żydowskie pochodzenie, miał powiedzieć Niemcom, że jak chcą to niech go rozstrzelają, bo i tak wszystko mu jedno, bo kobietka, którą kocha nie chce go. Niemal jednak przez całe życie mając powodzenie u kobiet przystojny Brzechwa skłonny był do romansów, ale też intensywnie pracował, palił papierosy, pił alkohol i podróżował. Dość wcześnie zaczęło szwankować mu serce. Lubił dobrze zjeść, nie znosił niechlujstwa, a wielbił porządek. Zawsze nienagannie ubrany, uchodził za estetę i osobę otwartą.

Ciekawie rysują się końcowe rozdziały książki, w którym Mariusz Urbanek zajął się problemem traktowania Brzechwy przez współczesnych i próbą usunięcia jego nazwiska z tablic, nazw ulic i szkół. Gratką  jest umieszczenie w książce wywiadu przeprowadzonego przez Autora z córką Brzechwy, Krystyną. W całej książce przewijają się fragmenty tekstów autorstwa pisarza, wspomnienia bliskich przyjaciół i krewnych, opinie krytyków jego twórczości. To wszystko składa się na rzetelną biografię Jana Brzechwy ukazującą jego życie od strony dorobku artystycznego, ale i prywatnej.

Mariusz Urbanek, Brzechwa nie dla dzieci, Wydawnictwo Iskry, maj 2013, oprawa twarda z obwolutą, stron 400.