Noce romantyków. Literatura - Kultura - Obyczaj, pod red. Anna Rej, Dominika Skiba, Marian Ursel.

Nie sposób jest pisać na spokojnie o tej książce po jednorazowym jej przeczytaniu, bo i od razu nie uda się jej tak naprawdę przeczytać.  Można wybierać, można czytać eseje po kolei. Można od razu lub odłożyć na półkę i sięgać, co jakiś czas. To nic nie szkodzi. Na pewno potrzebny jest odpowiedni nastrój do przyswojenia sobie wiadomości z książki, o której mowa.

Noce romantyków. Literatura – Kultura – Obyczaj  stanowi bowiem zbiór artykułów poświęconych tematyce romantycznej nocy łączących między innymi sferę historii, socjologii, kultury, literatury. W esejach znaleźć więc można to wszystko, co łączy gorączka romantyczna, a czym cieszymy się czytając utwory powstałe w tym okresie. Znaleźć tu bowiem można powiązania z utworami powstałymi spod piór między innymi Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza, Bolesława Prusa, Cypriana Norwida, Karola Brzozowskiego, Adama Pajgerta, Charlesa Nodiera, Victora Hugo, Hansa Christiana Andersena.

Czytelnik bliżej też pozna cykl malarski autorstwa Jerzego Dudy – Gracza, który powstał w latach 1999 – 2003 i poświęcony został Chopinowi. W tomie znalazły się artykuły odnoszące się do rozwoju kołysanki muzycznej w romantyzmie, muzyki i teatru we Francji, filozofii i historii. 

 Mowa jest o symbolice, roli i funkcji nocy w utworach, skojarzeniami nocy ze zjawami, demonami, marami i wszelkiego rodzaju duchami, obrzędami i wizjami, okultyzmie, alegorycznym wymiarze zwierząt kojarzonych z nocą, bezsenności,  przekraczaniu struktury czasowej, opisów ogrodów w porze nocnej. Autorzy artykułów analizują fragmenty znalezione w wybranych utworach i odnoszące się do zapadającego zmroku, półmroku, zmierzchu, głębokiej nocy, nocy księżycowej oraz świtu. Noc skłaniała do zadumy, wewnętrznych zmagań, udręk, rozpaczy, marzeń sennych, zmysłowych doświadczeń cierpienia, melancholii i większą rolę podczas jej trwania u człowieka odgrywają wzrok, słuch i węch. Podczas nocy poszukiwać można sensu istnienia, wartości życia i śmierci, doświadczać samotności, tęsknotę, strach, głębiej analizować zawody miłosne. W nocy księżyc i gwiazdy mogą mieć cechy ludzkie, inna jest obserwacja przyrody, inne natężenie uczuć i marzeń. Noc może wyzwalać w człowieku demona, stać się synonimem piekła. Nocą może dominować grzeszna natura człowieka, która mami i kusi, prowadzi do zła. Z drugiej strony rośnie w siłę namiętność cielesna, która pragnie rozkoszy i spełnienia. 

Artykuły zawarte w książce pokazują jak silne związki istniały między poezja i prozą powstałą w okresie romantyzmu, a postrzeganiem nocy. Noc romantyzmu może być analizowana pod względem estetycznym, antropologicznym, filozoficznym i metafizycznym. Noc romantyczna nie przynosi jednak ukojenia. Świat nocy jest ciemny i tajemniczy, a boskość i demonizm jest nieodzowną jej częścią.

Z pewnością wydana książka Noce romantyków. Literatura – Kultura – Obyczaj  zasługuje na wnikliwą uwagę.

Noce romantyków. Literatura - Kultura - Obyczaj, pod red. Anna Rej, Dominika Skiba, Marian Ursel, wydawnictwo Universitas, wydanie 2015,  oprawa miękka ze skrzydełkami, stron 476.

Spis treści

Słowo wstępne

W kraju, "gdzie kruszynę chleba..."

Jacek Mikołajczyk
Czy Kordian był terrorystą? Noc romantyczna jako (przed)świt terroryzmu
Jakub Rawski
Wampiryczna noc patriotycznego szaleństwa w „Kordianie” Juliusza Słowackiego
Wiktoria Kamińska
„Dlaczego ta noc taka cicha?” Noc w „Księdzu Marku” i „Śnie srebrnym Salomei” Juliusza Słowackiego
Helena Markowska
„Noc była ciemna i chłodna…” – o „Mindowem” Juliusza Słowackiego
Anna Rej
Symboliczny i alegoryczny wymiar zwierząt nocnych w wybranych utworach Juliusza Słowackiego
Bartłomiej Nawrocki
„Kędy noc ziemię ogarnie…”. Noc romantyczna jako element struktury czasowej „Dziadów” Adama Mickiewicza
Karolina Mazur
Bezsenne noce bohaterów „Nocy majowej” Józefa Ignacego Kraszewskiego
Michał Maciaszek
„Noce nie tylko słowiańskie” w twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego

Miejsca egzotyczne, bliskie i dalekie

Grażyna Bartnik

„(...) idę rozrzewniony / Głuchej i ciemnej nocy czucia me powierzyć” – literackie wizje nocnego Ogrodu Puławskiego jako zapowiedź przełomu romantycznego
Dominika Skiba
Intensywne perfumy Bolesława Prusa, czyli jak zbudować ogród żywy niczym malowanki na płótnie
Piotr Chlebowski
Noc i mrok w "Quidamie"
Edyta Chlebowska
Romantyczny nokturn w malarskim cyklu „Chopinowi” Jerzego Dudy-Gracza
Beata Stefaniak-Maślanka
Romantyczne metamorfozy kołysanki
Marta Chrabąszcz
Orientalne noce. Kreacja nocy we „wschodnich” powieściach poetyckich na przykładzie utworów Brzozowskiego i Pajgerta
Maria Berkan-Jabłońska
Noce i sny polskich literatek romantycznych
Leszek Zwierzyński

Metamorfozy późnoromantycznej nocy
Anna Kopeć
„Azali wiek nasz jest filozoficzny?” – filozofowie romantyczni (ze szczególnym uwzględnieniem stanowiska Karola Libelta) wobec „nocy”. W stronę tego, co ciemne – (filo)sophia, która neguje ratio

W kraju Chateaubrianda

Jolanta Szulakowska-Kulawik
Idiom nocy romantycznej w muzyce francuskiej przełomu XIX i XX wieku
Marek Dybizbański
Sceniczna noc upiorów w rytmie powtórzeń i formalnych przekodowań – o „byronowskiej” dramie Nodiera
Marta Sukiennicka
"Smarra albo demony nocy" Charlesa Nodiera: zmierzch estetyki klasycystycznej?
Tomasz Szymański
„Et nox facta est”: o filozoficznym i religijnym znaczeniu nocy w twórczości Victora Hugo
Tomasz Kaczmarek

Postać melancholika w teatrze francuskim pierwszej połowy XX wieku, czyli reaktywacja bohatera romantycznego
Sebastian Zacharow
Zmierzch podnieca obłąkanych – o Baudelaire’owskich demonach nocy
Anna Maria Skibska
Nokturnalność pisania. Kryptoromantyczny przypadek Hélène Cixous

Nocne zaułki Europy

Milica Jakóbiec-Semkowowa
Niespokojne noce romantyków bałkańskich
Beata Kornatowska
Oblicza nocy w opowiadaniach „Nachtstücke” E.T.A. Hoffmanna
Mariusz Jochemczyk
„Jaśnie Pani Ciemność”. Nocna medytacja Heinricha von Kleista
Miłosz Piotrowiak
W mroku prawd
Katarzyna Slany
Literacka baśń grozy Hansa Christiana Andersena
Anna Małecka
Ciemna noc i duchowe przebudzenie – obraz doświadczenia mistycznego w twórczości Thomasa Carlyle’a
Aleksandra Łęgowik
„Mknij szybko, Nocy ukochana / Przyjdź wcześnie, wcześnie” – o nocnych rozmyślaniach P. B. Shelleya

Indeks nazwisk