Magdalena Jastrzębska, Pani na Złotym Potoku. Opowieść o Marii z Krasińskich Raczyńskiej.

Wielbicieli biografii osób żyjących w XIX wieku oraz życia codziennego polskich arystokratycznych sfer ucieszy zapewne fakt, że ukazała się książka autorstwa Magdaleny Jastrzębskiej opowiadająca o Marii Beatrix z Krasińskich Raczyńskiej (1850- 1884). Bohaterka książki Pani na Złotym Potoku to córka poety doby romantyzmu Zygmunta i Elizy z Branickich Krasińskich, mieszkańców pobliskiej z mojej perspektywy Opinogóry. Świadomość tego, że jako dziecko przebywała w Opinogórze, a potem niejednokrotnie ją odwiedzała i spacerowała parkowymi alejkami, spowodowało to, że do historii jej życia podeszłam nazbyt emocjonalnie. To tu w podziemiach kościoła spoczywają prochy jej ojca i braci. Nie zapominam przy tym również o blisko położonym Krasnem, gdzie w kościele spoczywają prochy jej matki Elizy z Branickich Karsińskiej oraz jej wuja, a potem ojczyma Ludwika Krasińskiego. Z drugiej strony podziwiam upór Marii Beatrix, ambicję, nietuzinkowe zainteresowania jak na młodą kobietę wywodzącą się z arystokratycznych sfer i podkreślanie swojej polskości objawiające się w różnych sytuacjach. Przykładowo nawet przebywając w Paryżu posyłała po polskie toalety, aby wspierać rodzimy przemysł.

Przyznać trzeba, że Magdalena Jastrzębska spędziła nie mało czasu na poszukiwaniach wszelkich źródeł dotyczących Marii Raczyńskiej. Jak sama we wstępie przyznaje, materiały do książki zbierała przez kilka lat dociekliwie studiując tło obyczajowe i kulturowe II połowy XIX wieku, przeglądając pozytywistyczną prasę i dokumenty w archiwach. Do niektórych dokumentów zniszczonych podczas II wojny światowej, a mających wpływ na poszerzenie wiadomości o życiu pierwszej hrabiny Raczyńskiej, nikt już jednak nie dotrze. Do zdobycia niezbędnej wiedzy Autorka osobiście poznała miejsca związane z Marią Beatrix: Opinogórę, Krasne, Rogalin, Złoty Potok. Ten ostatni stanowił wiano posagowe bohaterki książki i to z nim wiązały się jej najpiękniejsze wspomnienia rodzinne. 

s.102// Intercyza przedślubna Marii Krasińskiej i Edwarda Raczyńskiego, pierwsza strona dokumentu ze zbiorów Archiwum w Złotym Potoku

Maria Beatrix zmarła mając zaledwie 34 lata, a mimo to jej życie nie było wolne od trosk i smutnych zdarzeń. Przeżyła śmierć rodziców i trojga rodzeństwa, przez mężczyznę utraciła przyjaźń swojej szwagierki Róży, była niezbyt lubiana przez bywalców salonów i ze względu na indywidualny sposób zachowania określana, jako histeryczka i kobieta szalona, co więcej nie znalazła również szczęścia w małżeństwie, podupadła na zdrowiu, dała się omamić wynalazkom medycznym i w dodatku zmarła w dość niewyjaśnionych okolicznościach. Wydaje się jednak, że w życiu bywały chwile, gdy była szczęśliwa. O mało, co nie znalazła się na skandynawskim tronie, uwielbiała zdobywać wiedzę i pisać, choć nie wierzyła w swoje możliwości. Słoneczną iskierką był w jej życiu syn Karol. 

Magdalena Jastrzębska zaprosiła czytelnika w podróż śladami Marii Beatrix. Wraz z Autorką czytelnik ma możliwość odwiedzić miejsca, w których bywała, dowiedzieć się nie tylko o jej życiu, ale również o historii małżeństwa jej rodziców, losach rodzeństwa i najbliższej rodziny nawet po jej śmierci. Autorka znakomicie kreśli ówczesne tło obyczajowe epoki, modę na podróżowanie, stan majątkowy poszczególnych siedzib czy osób. Ciekawostką jest wyszczególnienie wyposażenia i kosztowności, które za sprawą Marii Beatrix pojawiły się w Złotym Potoku w sierpniu 1878 roku.

W książce odnajdziemy fragmenty prowadzonej przez naszą bohaterkę korespondencji. Wielkim atutem wydanej pozycji są również stare fotografie i zdjęcia z archiwum prywatnego Autorki. Plusem są również przypisy, w których Autorka tłumaczy między innymi  kim były wymienione wyżej przez nią osoby. Dość ważną stronę stanowi spis bibliograficzny z uwzględnieniem podziału na materiały archiwalne, źródła drukowane i opracowania.

Książka zasługuje niewątpliwie na uwagę czytelnika. Jest jednak jedno „ale”. Oprawa graficzna zasługuje jak najbardziej na uznanie, ale tego samego nie mogę powiedzieć o korekcie tekstu. Podczas czytania natknęłam się na parę literówek i pomyłkach w datacji. No i najgorsze – przynajmniej tak jest w moim egzemplarzu -: na stronie 160 tekst urywa się raptownie na niedokończonym zdaniu, ba nawet wyrazie. Na kolejnej stronie czytelnik odnajdzie już nowy całkowicie akapit. To jedyne minusy tej pracy, która nie zasłużyła moim zdaniem na takie potraktowanie.

Magdalena Jastrzębska, Pani na Złotym Potoku. Opowieść o Marii z Krasińskich Raczyńskiej, wydawnictwo LTW, Łomianki 2013, oprawa twarda, stron 184.

wirtualnie w Opinogórze (2012)