Bożena Fabiani, Gawędy o sztuce. Dzieła, twórcy, mecenasi.

Jako lekturę świąteczną wybrałam miedzy innymi książkę autorstwa Bożeny Fabiani. Nadrabiam zalęgłości i po przeczytaniu drugiej części nadszedł czas na pierwszą. To nic, że nie w tej kolejności, co trzeba. To akurat nie ma tu żadnego znaczenia, bowiem książki Fabiani można czytać tak jak się chce, od środka, od końca lub tradycyjnie od początku. Tak jak wskazuje tytuł, to są gawędy o sztuce, eseje, felietony. Jak zwal tak zwał, ale napisane są w sposób przystępny i swobodny, bez akademickiego nadęcia i w sposób zrozumiały dla laika, rzeczywiście można by rzecz, że w stylu gawędziarskim. Poza tym książka wychodzi naprzeciw potrzebom czytelnika, bowiem rzadko spotyka się w tego typu pozycjach zapisu fonetycznego włoskich nazw i nazwisk.
 

Gawędy o sztuce to książka, która oczywiście powstała dzięki audycjom prowadzonym przez Bożenę Fabiani na przestrzeni lat w 2 programiePolskiego Radia. Gawędy radiowe z kolei powstały dzięki wykładom przygotowywanym dla studentów. W pozycji można znaleźć gawędy z kręgu sztuki włoskiego renesansu. Można tu jednak znaleźć odniesienia do włoskiej sztuki wieku XIII i XIV. Wybór tematyczny poszczególnych gawęd jest subiektywny, a opinie są prywatna oceną Autorki. Fabiani wybiera artystów, którzy ją w jakiś sposób zaciekawili, albo dzieła sztuki, które ją zafascynowały i stały się bliskie. Swoje gawędy rozpoczyna od słowa wstępnego na temat historii sztuki i Giorgio Vasariego, autora Żywota najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów. A następnie konsekwentnie zapoznaje czytelnika z najważniejszymi dziełami sztuki włoskiego renesansu. 

W książce Fabiani przeczytamy o tym, czego nie można raczej znaleźć w akademickich podręcznikach, w których dominują suche fakty. Autorka podkreśla wymiar wyjątkowość powstawania ówczesnych dzieł, zwraca uwagę na wygląda artystów, ich przyzwyczajenia, nawyki, wymienia osoby, z którymi się lubili, z którymi konkurowali lub których po prostu nie znosili. To tu możemy przeczytać, że Vasari samodzielnie zebrał dokumentację na temat 161 artystów (i 1150 mniej znanych), a potem  skrzypiącym gęsim piórem przygotował pracę do druku. Z kolei poznać można, dlaczego Cimabue był pechowym malarzem, jak się ma życie prywatne Giotta do jego dzieł, jak wyglądał Fra Lippi i czemu był zakonnikiem z przypadku, jak Filippo Brunelleschi wałczył o kopułę na katedrze we Florencji i jak rozwijała się jego przyjaźń z Donatellem i Masacciem, czy Pietro Perugino sypiał w skrzyni i kim był zleceniodawca Piera Della Francesca. Spora część książki poświecona jest twórczości Leonarda da Vinci. Właściwie warto od razu zaznaczyć, że Autorka zwraca uwagę na rozwój mecenatu artystycznego, podkreśla rolę mecenasów i zleceniodawców w powstawaniu dzieł sztuki i utrzymywaniu artystów. Fabiani podkreśla zmiany, jakie zachodziły na przestrzeni lat w perspektywie, ujęciu ludzi na obrazach czy w rzeźbie oraz przeobrażeń, jakie miały miejsce w architekturze. Wśród analizowanych dzieł znajdziemy obrazy na desce, freski, budowle, rzeźby, płaskorzeźby. Niektóre z nich można od razu zobaczyć w książce w dołączonej na jej końcu kolorowej wkładce. Inne dzieła Autorka radzi obejrzeć w Internecie odbywając wirtualne podróże po muzeach i zabytkach. 

Bożena Fabiani niewątpliwie jest popularyzatorką historii sztuki. Opowiada o niej w sposób znakomity i przyciągający uwagę.

Historia sztuki jest w zasadzie dziedziną elitarną, przeznaczoną dla erudytów, nasyconą teorią, [...] Słowem, historia sztuki bywa sucha, nudna, a dla zwykłego zjadacza chleba wręcz odstraszająca. Ale nie musi taka być! Wystarczy, ze badacz oprócz dzieła dostrzeże jego twórcę jako żywego człowieka i poświęci mu nieco serdecznej uwagi, a historia sztuki przemówi językiem bliskim każdemu z nas i stanie się dziedziną fascynującą. (s.10)

Bożena Fabiani, Gawędy o sztuce. Dzieła, twórcy, mecenasi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011, oprawa miękka, stron 288.

Moje gawędy o sztuce.