Dorota Babilas, Wiktoria znaczy zwycięstwo. Kulturowe oblicza brytyjskiej królowej.

Nakładem Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego w 2012 roku ukazała się książka Doroty Babilas pod tytułem: Wiktoria znaczy zwycięstwo. Kulturowe oblicza brytyjskiej królowej. Praca dotyczy kultury brytyjskiej i w większości opiera się na źródłach anglojęzycznych. Poza tym łączy w sobie elementy historii, historii sztuki, filologii, filmoznawstwa oraz analizy kultury popularnej.  

Autorka zaznacza we wstępie, że posługuje się metodą zwaną cultural studies – czyli studia kulturowe z dziedziny nauki humanistycznej – której celem jest badanie kultury w jej wszelkich przejawach[1]. Istnieje więc cecha interdyscyplinarności łącząca różne formy przekazu, gatunków i typów zarówno kultury wysokiej, jak i popularnej.

To królowa Wiktoria jest centrum zainteresowań tych analiz, ale autorki nie interesuje jej biografia ani rola odegrana w historii. Zamiast tego Babilas dogłębnie bada wpływ władczyni na masową kulturę oraz życiorys funkcjonujący w świadomości społeczeństwa XIX i XX wieku. Zwraca też uwagę na kulturowo-literackie działanie królowej Wiktorii.

Książka składa się z siedmiu rozdziałów podzielonych na podrozdziały. W pierwszym autorka wprowadza czytelnika w związek zachodzący między literaturą a historią, a także przedstawia ostatnich władców panujących przed Wiktorią. Jednocześnie opisuje jej wizerunek już jako królowej, widzianej oczyma artystów. Wskazuje, że po wstąpieniu młodej dziewczyny na tron, masowo powielano portreciki monarchini, a ona sama starała się mieć wpływ na przedstawianie swojej osoby. Jej publiczny wizerunek był obecny na obrazkach, w pamfletach, piosenkach i różnego rodzaju pamiątkach. Oficjalne portrety zamawiano do królewskich rezydencji, gmachu Parlamentu, ale Wiktorię malowano też razem z dziećmi. Z chwilą śmierci małżonka, portrety królowej wdowy zmieniły się dramatycznie. Istniały także wizerunki władczyni w roli opiekuńczego bóstwa Imperium[2].

Autorka podkreśla, że prasa pilnie śledziła zachowanie Wiktorii przez cały okres panowania[3]. A retusz negatywów ingerował w jej wizerunek ─ redukowano tuszę czy przyciemniano włosy. Władczyni stawiano także pomniki i fontanny w ujęciach wody pitnej.

W rozdziale drugim czytelnik poznaje realizacje postaci królowej w literaturze, np. obraz wdowy uosabiającej Imperium Brytyjskie w twórczości Rudyarda Kiplinga[4], w filmach i serialach. Autorka przedstawia również poparcie Wiktorii dla wypraw badawczych, podróżniczych, misyjnych, a także działań dyplomatycznych prowadzonych w dalekich rejonach świata. Chodzi tu o Afrykę, Indie i Chiny.

W kolejnych rozdziałach Babilas zarysowała stosunek polityków brytyjskich i komentatorów politycznych do władczyni i negatywne wizerunki w filmach powstających na Zachodzie i w USA. Mówi też o niemieckiej propagandzie w okresie nazizmu, przygotowującej Niemców do inwazji na Wielką Brytanię oraz krytykę płynącą z Chin, Indii i Afryki. Autorka ukazuje także romantyczne i bardziej ludzkie oblicze królowej, jako kobiety pragnącej miłości, małżeńskiego szczęścia, dobra dzieci, młodej buntowniczki, wdowy, babki licznych wnucząt. Wszystkie te elementy analizowane są również na podstawie filmów.

Z kolei w dalszej części książki Babilas zajmuje się żartami z osoby królowej oraz jej czasów, które niejednokrotnie są pełne kpin i oszczerstw. Doszukiwano się bowiem w biografii królowej skandali i zwracano uwagę na życie erotyczne samej Wiktorii.

Rozdział szósty traktuje o powiązaniach władczyni z konwencją horroru, filmów detektywistycznych, fantasy, science-fiction, supernatural. Wielbicieli powieści gotyckiej zainteresuje wizerunek królowej wśród wampirów, a także – potworów. Szczególnie może zwracać uwagę ostatni rozdział, w którym przedstawia się sprawę polską w epoce wiktoriańskiej i stosunek monarchini brytyjskiej do Polaków. Jednocześnie autorka, w jednym z podrozdziałów, wspomina źródła i dostępne książki o Wiktorii w języku polskim.

Niewątpliwie pozycja jest arcyciekawa ze względu na temat i bogatą bazę źródłową, zwłaszcza dla znawców szeroko pojmowanej literatury i sztuk wizualnych. W wizerunku królowej nastąpiły wielkie przeobrażenia, począwszy od pomników z przełomu XIX i XX wieku do bohaterki mashup novel[5]^. Warto zaznaczyć, że w publikacji odnaleźć można tabele przedstawiające premierów za panowania Wiktorii, dzieci króla Jerzego III, potomków i wnuki królowej i księcia Alberta oraz bogaty wykaz bibliografii, filmografii oraz indeks osób. Niestety strona ikonograficzna książki jest bardzo skromna, przez co nie zachwyca.

Książkę napisano w sposób przystępny i przyjazny dla czytelnika. Może jednak oszołomić liczba źródeł, do których odwołuje się autorka w trakcie swoich analiz. To publikacja dla ludzi fascynujących się epoką wiktoriańską oraz kinematografią związaną z tym okresem.

---

[1] D. Babilas, Wiktoria znaczy zwycięstwo. Kulturowe oblicza brytyjskiej królowej, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, s. 10.

[2] Tamże, s. 55.

[3] Tamże, s. 49.

[4] Tamże, s. 67.

[5] Tamże, s. 312.

Dorota Babilas, Wiktoria znaczy zwycięstwo. Kulturowe oblicza brytyjskiej królowej,  Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, okładka miękka, stron 418.

Dorota Babilas – absolwentka filologii angielskiej (UW) i historii sztuki (UAM w Poznaniu). Autorka pracy doktorskiej o Upiorze Opery Gastona Leroux oraz licznych artykułów z dziedziny studiów wiktoriańskich i gotyckich, a także z zakresu filmoznawstwa. Zainteresowania naukowe: kultura wiktoriańska, jej recepcja we współczesnej kulturze popularnej, powieść gotycka, opera i teatr muzyczny. Pracuje w Instytucie Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego. 

RECENZJA PIERWOTNIE UKAZAŁA SIĘ NA PORTALU