Joanna Wieliczka-Szarkowa, Czarna księga Kresów.

Czarna Księga Kresów to książka, która przybliża czytelnikowi kresowe historyczne dziedzictwo i podkreśla, jak ważna jest pamięć o nim. Jak pisze we wstępie profesor Andrzej Nowak książka nawiązuje w tytule do „czarnych ksiąg”, które zazwyczaj mają za zadanie skatalogowanie tragicznych wydarzeń i zarzutów. Ofiarą zbrodni tutaj są Kresy.

Tych Kresów, które były, już nie ma. Przynajmniej na żadnej współczesnej mapie. Zdaje się, że nadszedł ich kres. Jak to się stało? Jak się ta tragedia dokonała? Czyja to wina? Czyje zaniedbanie? Czy mogło być inaczej? O tym, o czym często nie mają siły mówić wydziedziczeni z tamtej ziemi, mówi ta książka. (s. 12-13, wstęp)

Autorka wskazuje historię związku tych ziem z Polską od czasów Kazimierza Wielkiego aż po czasy współczesne. Wraca do tych czasów, gdy Kresy nazywano jeszcze ziemiami ukrainnymi. Opowiada o tragicznych losach Polaków zamieszkujących Kresy, czyli w przybliżeniu terytoria Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy. Ludzie ci na przestrzeni wieków w wyniku licznych prześladowań doznawali wielu krzywd i cierpień. Mimo, że Polacy stanowili mniejszość, odegrali szczególną rolę w utrzymywaniu i przekazywaniu wielopokoleniowej tradycji. Mowa jest nie tylko o tych, którzy wywodzili się z Kresów tak jak: Adam Mickiewicz, Józef Piłsudski, Juliusz Słowacki, ale w głównej mierze o tym, dlaczego na Kresach było mieszkać niebezpiecznie już od czasów dawnej Rzeczypospolitej. Przeczytać można o wojnach toczonych na tych terenach, rozruchach powstańczych, represjach, niszczeniu polskiego dorobku kulturalnego, dokonanych zbrodniach na ludności, działalności nacjonalistów, czystkach dokonywanych przez NKWD, brutalnej polityce komunistów, przesiedleniach. Autorka pisze między innymi o zbrodni wołyńskiej, przetaczając relacje naocznych świadków. 

Czarna Księga Kresów to rzetelny przekaz ważnych wydarzeń, jakie miały miejsce na wschodnich terytoriach historycznych ziem polskich. Podjęty przez Autorkę temat jest ważny dla budowania polskiej świadomości narodowej. Książka napisana przystępnym, prostym językiem, wzruszy nie jednego czytelnika. Nie jest to, bowiem lektura wesoła. To niezwykła opowieść o bohaterach, poświęceniu, patriotyzmie, walce, tragicznym ludzkim losie i cierpieniu. Czyta się z zapartym tchem. Uważam, że Joanna Wieliczka-Szarkowa napisała bardzo ważną książkę.

Kresy to wielka część naszej historii, to nasza tożsamość i nasza pamięć. Do tej pamięci zobowiązują nas zarówno dokonania przodków jak i ich cierpienia. Polska ludność na tych ziemiach była wyjątkowo ciężko prześladowana. Ważne jest, aby w naszej zbiorowej świadomości te wydarzenia nie obumarły. (s. 25-26)

Joanna Wieliczka-Szarkowa, Czarna księga Kresów, wydawnictwo AA, Kraków 2012, oprawa twarda, stron 382.

Dr Joanna Wieliczka-Szarkowa - historyk, autorka książek: III Rzesza. Narodziny i zmierzch szaleństwa (Kraków 2006); Józef Piłsudski 1867-1935. Ilustrowana biografia (Kraków 2007); Współautorka książki W cieniu czerwonej gwiazdy. Zbrodnie sowieckie na Polakach (1917-1956) (Kraków 2010) oraz serii książek historycznych dla dzieci Kocham Polskę.