Życie średniowiecznej rodzinyautorstwa historyków i małżeństwa Frances i Josepha Gies’ów to fascynująca
podróż w przeszłość. Nie jest to jednak książka przekrojowa, a raczej historia
jednej rodziny Pastonów, która powstała na podstawie dogłębnej analizy
zachowanej korespondencji. Książka przedstawia historię średniowiecznych
pokoleń angielskiego rodu z Norfolk, które według dzisiejszych standardów można
uznać za wyższą klasę średnią. Archiwalny zbiór dokumentów złożony jest z ponad
tysiąca listów i innych dokumentów pisanych przez członków rodziny, ich przyjaciół
i wspólników. Treścią ich są problemy rodzinne i domowe, procesy sądowe i
prowadzone interesy.
Badacze przedstawiają historię
rodziny, hipotetyczne pochodzenie oraz potwierdzają poprzez dokumenty istnienie
rzeczywistego Patsona. Patsonowie mieliby pochodzić ze wsi Patson na wybrzeżu
Morza Północnego w północno-wschodniej części Norfolk. W początkach XV wieku
rejon ich działalności obejmował Norwich oraz Yarmouth, a potem także Londyn.
Wzrost znaczenia rodziny plasuje w wyniku
zawarcia małżeństwa przez Clementa Pastona z Beatrice Somerton.
Nieco więcej dowiadujemy się o jego synu
Williamie, który poślubił w 1420 r. Agnes Berry. Większość książki dotyczy
jednak losów członków kolejnych pokoleń. Głową rodziny po śmierci Williama
został ich najstarszy syn John I, który ok. 1440 poślubił Margaret Mautby. Jego
rodzeństwo to Edmund I, Elizabeth, William II i Clement. Wśród dzieci Johna I i
Margaret należy wymienić: Johna II (sir John, stanął na czele rodziny
mając
24 lata), jego brat Johna III,
który w 1477 r poślubił Margery Brews oraz Margery, Edmunda II, Anne, Waltera i
Williama III. Dalej czytelnik poznaje losy syna Johna III i Margery, Williama
Iv, który w ok. 1490 r. poślubił Bridget Heydon. Ułatwieniem w zorientowaniu
się tych powiązań staje się drzewo genealogiczne zawarte w książce.
Nie jest to książka przeznaczona
dla każdego, ale rzeczywiście jest to pozycja przedstawiająca wiele elementów z
życia codziennego zamożnej w średniowieczu. Książka zbudowana została wokół
cytowanych fragmentów listów. Autorzy na ich podstawie stworzyli narracyjną
opowieść opartą na rodzinnych relacjach Pastonów i łącząc je z ówczesnymi niepokojami
i wojną Dwóch Róż (Pastonowie byli zwolennikami Yorków, choć otwarcie się nigdy
nie poparli żadnej ze stron). Historycy umieszczają działania rodziny Paston’ów w
historycznym kontekście wydarzeń krajowych i lokalnych. W tym wszystkim
umieszczonych zostało wiele ciekawostek dotyczących ubrań, aranżowanych małżeństw
(np. Elizabeth, siostry Johna I, której stosunki z matką Agnes nie należały do
najlepszych), wyposażenia domostw, broni i uzbrojenia, panoszących się
epidemii, pozostawionych testamentów, pobytach w więzieniu (we Fleet John I był
trzykrotnie zawdzięczając to sporowi wokół jego rodowodu) wewnątrzrodzinnych
sporów i długotrwałych procesów sądowych. O ile John Paston I zrezygnował z
przyjęcia szlachectwa, o tyle swojego syna Johna II umieścił na dworze królewskim,
a ten potem przyjął tytuł szlachecki (dla odróżnienia określa się też jego jako
sir John). Autorzy odważają relacje oraz ówczesna rola kobiet. jakie panowały
między ojcem i synem. Protektorem Johna I był sir John Fastolf, którego
ostatnia wola budziła zastrzeżenia wśród mu współczesnych (większość zapisał Johnowi
Pastonowi, który musiał dochodzić swoich praw), ale zapewniła Pastonom wpływy i
bogactwo. Z drugiej strony mamy opisy obrzędów pogrzebowych (Johna I), analizę
niejednoznaczności kościelnych praw dotyczących zawierania małżeństw, jedzenia,
miar i monet, jadłospisu oraz różnego typu rozrywek. Dość ciekawa jawi się historia Margery,
siostry Johna II i III, która zakochała się w zarządcy posiadłości Pastonów,
Richardzie Calle’u i oboje złożyli sobie potajemne śluby. Matka i bracia byli
oburzeni, bowiem związek ten uważano za niedopuszczalny mezalians. Mimo to Margery
i Richard mężnie i z godnością wszystko znosili.
Książka jest doskonałym źródłem do badań genealogicznych dotyczących rodziny Pastonów. Nie jest to pozycja przekrojowa dotycząca życia średniowiecznej rodziny, ale wiele tu zawartych elementów z życia Pastonów są niezwykle interesujące. Wszystko opiera się na dokumentach, co czasem może być frustrujące, zwłaszcza gdy niektóre opowieści zostają potraktowane po macoszemu i za nic nie można znaleźć ich zakończenia. Niemniej znaleźć można w niej wiele emocji, bowiem członkowie rodziny Pastonów tak jak każdy człowiek potrafili kochać i nienawidzić, potępiać i wspierać, oszczędzać i być rozrzutnymi, szukać oparcia w patronach i szacować z tego zyski. Za sprawą narracji prowadzonej przez Frances i Josepha Gies'ów powstała niezwykle porywająca opowieść, dzięki której poznajemy losy trzech pokoleń rodziny Pastonów.
Dodać tylko należy, że w książce oprócz wspomnianego wyżej drzewa genealogicznego Pastonów, można odnaleźć mapy, przypisy, ilustracje, listę postaci, kalendarium wydarzeń i bibliografię.
Frances Gies, Joseph Gies, Życie
średniowiecznej rodziny, wydawnictwo Znak Horyzont, wydanie 2020, tytuł
oryg.: A Medieval Family, przekład Grzegorz Siwek, cykl: Życie w średniowieczu, t.5, okładka miękka ze
skrzydełkami, stron 444.