Grzegorz Rogowski, Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji.

                  Jestem z tego pokolenia, które pamięta telewizyjne niedzielne Koncerty Życzeń oraz cykl o nazwie W Starym Kinie. Był to najdłuższy cykliczny program telewizyjny, który nadawany był w latach 1967-1999, w którym prezentowano najstarsze produkcje filmowe. Autorem i prowadzącym był Stanisław Janicki. Ja pamiętam już formułę, w której prezentowano całe filmy, poprzedzane przedmową. Wyczekiwałam zresztą czołówki programu, z muzycznym intro i tego spacerującego pana z parasolką.

                 Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji Grzegorza Rogowskiego to książka, która pozwala czytelnikowi bliżej poznać starą kinematografię i kariery aktorek, które znalazły się na emigracji po II wojnie światowej. W nowej epoce władzy komunistycznej, przedwojenne aktorki skazano na zapomnienie. 

           Autor w krótkich rozdziałach przedstawia sylwetki m. in.: Zofii Nakonecznej (liczne przedstawienia teatralne; filmy m.in.: Przebudzenie z 1934 r.; Amerykańska awantura z 1936 r.); Nory Ney (filmy: Czerwony błazen z 1926 r., Uroda życia z 1930 r., Serce na ulicy z 1931 r.,  Głos pustyni z 1932 r., Córka generała Pankratowa z 1934 r., Doktór Murek z 1939 r.); Renaty Radojewskiej (filmy: Niedorajda z 1937 r., Zapomniana melodia z 1938 r., Moi rodzice rozwodzą się z 1938 r.,); Jadwidze Smosarskiej (filmy: Tajemnica starego rodu z 1928 r., Księżna łowicka z 1932 r., Czy Lucyna to dziewczyna? z 1934 r., Dwie Joasie z 1935 r., Jadzia z 1936 r., Barbara Radziwiłłówna z 1936 r.); Tamary Wiszniewskiej (filmy: Trędowata z 1936 r., Ordynat Michorowski z 1937 r., Żona i nie żona z 1941 r.).

                Autor charakteryzuje życie zawodowe, rozwój kariery oraz życie prywatne: małżeństwa, dzieci, rozwody, kolejnych partnerów, wyjazdy za granicę  oraz pracę w okresach: wojny i powojennym. Lena Żelichowska wraz z mężem malarzem Stefanem Norblinem przez Rumunię, Turcję, Iran, Indie przedostała się po kilkuletniej wędrówce do Stanów Zjednoczonych. Jadwiga Smosarska po wybuchu wojny wyjechała z mężem na Litwę i udało im się uzyskać wizy do Stanów Zjednoczonych. Tamara Wiszniewska wraz z córką i mężem znalazła się w 1944 r. w Pradze. Po deportacji męża przez Niemców, wraz z córką i Amerykanami przedostała się do Niemiec. Tam odnalazła męża, a dopiero w 1950 r. przedostali się do Nowego Jorku. Niektóre z aktorek przedwojennego kina udzielały się na emigracji artystycznie w środowiskach polonijnych.

                  W książce odnaleźć można informacje związane z kształceniem i karierą aktorek: szkoły, teatry, ważne miejsca w świecie kulturalnym. Lata pracy, wyrzeczeń i czekania na właściwy moment i szansę na zaistnienie, to główne elementy właściwie każdej z postaci. Młode aktorki musiały być fotogeniczne i aby zaistnieć uczestniczyły w pokazach mody, konkursach piękności i fotograficznych. Należało też często pokazywać się w towarzystwie, aby być dostrzeżoną przez prasę. Gwiazda kina przybierała sceniczny pseudonim i była zapraszana na uroczystości i gale. Autor prezentuje przygotowanie do produkcji filmowej oraz etapy nagrywania filmu. Przedstawia, które filmy były dopuszczone w kinach przez okupacyjne władze. 

               Książka opiera się nie tylko na dostępnych dokumentach, ale również na wspomnieniach najbliższych osób bohaterek. W przypadku biografii Jadwigi Smosarskiej jest to też korespondencja do Jana Lechonia. Grzegorz Rogowski przytacza też fragmenty artykułów, jakie ukazały się w prasie i dotyczyły recenzji filmowych i teatralnych oraz gry aktorskiej. Cytowane są fragmenty publikowanych wywiadów oraz tych, które autor przeprowadził z krewnymi bohaterek książki.

                Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji Grzegorza Rogowskiego to bardzo dobra książka, z bogatą bazą ikonograficzną dotyczącą zdjęć kinematograficznych i teatralnych oraz tych, które pochodzą z rodzinnych archiwów. 

WARTO.

Grzegorz Rogowski, Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji, wydawnictwo Muza S.A., wydanie 2018, oprawa twarda, stron 506.