Josef Grassi Portret Anetki Tyszkiewiczówny

Małych rozmiarów książeczka prezentująca portret Anetki Tyszkiewiczówny (1779 – 1867) Józefa Grassiego, jest jedną z trzech pozycji wydanych przez Muzeum Zamku Królewskiego w Warszawie w ramach organizowanej corocznie Galerii Jednego Obrazu zainaugurowanej w 2014 roku. Celem jej jest prezentacja jednego wysokiej klasy dzieła z kolekcji polskich lub zagranicznych. W 2014 r. był to obraz El Greca Ekstaza świętego Franciszka ze zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Siedlcach, a w 2015 r. obrazu Georges’a de La Toura U lichwiarza ze zbiorów Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki im. B.G. Woźnickiego. 

Książka przedstawia sylwetkę Józefa Grassiego (1757-1838) i obrazy znajdujące się w zbiorach Muzeum Zamku Królewskiego w Warszawie. Druga część dotyczy osoby Anny Marii Ewy Apolonii z hrabiów Tyszkiewiczów herbu Leliwa, autorki wydanych zapisków Wspomnienia naocznego świadka. Pamiętnik przedstawia obraz czasów porozbiorowych, okresu Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, nasycona jest anegdotami, choć nie zawsze zgodna z prawdą historyczną. 

Anna nazywana powszechnie była Anetką. Mając 26 lat wyszła za mąż za Aleksandra Stanisława Potockiego (1776-1845), który był dziedzicem między innymi Wilanowa. Mieli troje dzieci: Augusta (1806-1867), Natalię (1807-1830) i Maurycego (1812-1879). Nie było to jednak zgodne małżeństwo. W 1817 roku małżonkowie rozstali się, a w 1821 ogłoszono formalny rozwód. W niedługim czasie Anetka wyszła za mąż za pułkownika Stanisława Dunin – Wąsowicza (1783-1864), z którym miała córkę Julię zmarłą w dzieciństwie. W towarzystwie uważana była za kobietą błyskotliwą, obdarzoną ostrym dowcipem i żywym umysłem. W książce odnaleźć można przytoczone o niej wspomnienia, jakie zachowały się w zapiskach osób znających Anetkę (Rozalia z Lubomirskich Rzewuska, Natalia Kicka). Anna zmarła w Paryżu w 1867 roku. 

Katalog przybliża okoliczności powstania portretu Anetki Tyszkiewiczówny oraz historię obrazu. Portret autorstwa Grassiego przedstawia Anetkę jako rysowniczkę-amatorkę,  ze szkicownikiem i przyborem kreślarskim (grafionem) w dłoniach, przygotowana w pełni do uwiecznienia otaczającego ją pejzażu. Modelka ubrana jest w swobodny strój domowy i ukazana w naturalnym ruchu. Po śmierci Włodzimierza Rogera Tyszkiewicza w 2012 roku, w wyniku działu spadku w 2013 roku, obraz stał się własnością mieszkającej w Warszawie Danuty Ewy Tyszkiewiczowej. Obecnie obraz znajduje się w depozycie Zamku Królewskiego w Warszawie.

Książka została bardzo starannie wydana. Z satysfakcją odnotowałam istniejącą bazę naukową oraz bardzo dobrej jakości prezentowane reprodukcje obrazów.

Józef Grassi. Portret Anetki Tyszkiewiczówny, wydawnictwo Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum, seria: Galeria Jednego Obrazu, kurator wystawy i redaktor naukowy katalogu: Hanna Małachowicz, okładka miękka ze skrzydełkami, stron 58.