Peter Ackroyd, Londyn. Biografia.

Londyn. Biografia. autorstwa angielskiego pisarza i krytyka literackiego Petera Ackroyd’a (autora między innymi biografii Shakespeare’a, T.S. Eliota i Charlesa Dickensa) to praca monumentalna i o niezwykłych jak na książkę gabarytach, jeśli chodzi o wielkość. Nie jest to konwencjonalna i historyczna opowieść sensu stricte. Sam autor uprzedza, że nie trzyma się chronologii, bowiem nie ma czegoś takiego jak linearna opowieść. Jeśli chodzi o Londyn, istnieje wiele form czasu i dlatego autor dokonuje swoistej wędrówki po jego obrzeżach. To czyni książkę lekturą ciekawszą i prowokującą myślenie oraz oscyluje zainteresowania czytelnika wokół zagadnień mniej znanych czy też wcześniej traktowanych bardziej po macoszemu. Autor w rozdziałach korzysta z zastosowania połączenia tematycznego, choć opowieść o Londynie rozpoczyna od czasów prehistorycznych.

                A jest to opowieść niezwykle frapująca i próbująca przybliżyć  prawdziwe oblicze miasta. Peter Ackroyd przedstawia spekulacje naukowe i tajemnice związane z założeniem miasta oraz etymologicznym pochodzeniem jego nazwy. Wytycza dawne mury i pokazuje stare oblicze ulic i zaułków jeszcze z czasów rzymskich. Charakteryzuje rolę miasta w okresie średniowiecza, formy sprawowania władzy, władców, rozwój demograficzny i topograficzny, przepisy dotyczące życia prywatnego i społecznego. Istniała bowiem sieć praw, zarządzeń i zwyczajów mówiących między innymi o tym, że żaden obcy nie mógł spędzić w domu londyńczyka więcej niż dobę; trędowaci mieli zakaz wstępu do miasta; nie wolno było chodzić po mieście po godzinie ‘zakazanej’ ogłaszanej biciem w dzwony. Autor rejestruje również haniebne występki jak: kradzieże, morderstwa, walki na ulicach, przestępstwa uważane za skandaliczne i niemoralne oraz przedstawia wymyślne kary (pręgierz, głowy zdrajców zatknięte na żelazne szpikulce nad główną bramą London Bridge, wieszanie na szubienicy). Przy okazji można dowiedzieć się także o historii więzienia w Newgate, słynnych morderstwach i seryjnych mordercach, wszelkiej maści karczmach, tawernach i innych miejscach, gdzie gromadzili się rabusie, szulerzy, paserzy i łotrzykowie. Mamy tez możliwość poznania najbardziej krwawych zamieszek z dziejów Londynu. Z drugiej strony Peter Ackroyd pokazuje mozolną pracę urzędników, konstabli, strażników i policji.

 

                Oprócz tego autor definiuje pojęcie londyńskiego hałasu i zgiełku, którego natężenie zmieniało się na przestrzeni dziejów oraz analizuje ciszę londyńskiej nocy i to, kiedy pojawiło się nocą światło. Przedstawia rolę kościoła w okresie średniowiecza i zmiany, jakie zaszły po okresie reformacji. Pokazuje handel i życie kupieckie, charakteryzuje przedstawicieli niektórych specjalności oraz przenosi nas w bogate i owiane złą sławą dzielnice miasta. Czytelnik może poznać także ceny nieruchomości, technikę budowę domów w danym okresie. Autor nie szczędzi również opisów londyńskiego brudu, panoszących się chorób, wszechobecnej sadzy. Ale też pokazuje, kiedy następowały zmiany w planach zabudowy miasta, przedstawia pożary trawiące budynki (tak jak ten z roku 1666) i jego odbudowę. Dowiedzieć się można, że Londyn był siedliskiem wszelkiej maści uzdrowicieli, felczerów, doktorów i magnetyzerów.

                Podkreśla, że Londyn od wieków był miastem jarmarków, targowisk, widowisk, ogrodów rozrywki i stawał się niejednokrotnie teatrem egzekucji. Londyn to również miasto opery. Z czasem pojawiły się wmieście szyldy, tablice reklamowe i graffiti. Pokazuje, że to czerwień jest kolorem Londynu: od czerwonych dorożek z początku XIX wieku, poprzez czerwone skrzynki na listy, czerwone autobusy po czerwone budki telefoniczne. Kreuje działalność jadłodajni, restauracji, kawiarń, klubów. Za uzależniające i niebezpieczne uchodziły herbata, gin, piwo, a od połowy XIX wieku nałóg nikotynowy opanował miasto. Londyn jest również od wieków siedliskiem plotkarzy, skandali i spekulacji. 

                Autor przytacza kroniki, stare akta własności, protokoły sądowe i sędziów śledczych, annały, nawiązuje do dzieł literackich Dickensa, Jamesa, Hawthorne’a, do amatorskich badań przeszłości Londynu oraz do dzieł sztuki. Biograficzne zestawienie książek autor przedstawia na końcu tomu w specjalnym eseju. W pozycji można odnaleźć plany Londynu, chronologię wydarzeń i wklejki z kolorowymi ilustracjami. 

                Peter Ackroyd napisał wspaniałą książkę, która przenosi czytelnika bez wysiłku włożonego w prawdziwą podróż do Londynu, będącego w powszechnym przekonaniu tworem męskim i miastem, w którym dominowali mężczyźni. Wędrówka czytelnicza jest niezwykle fascynująca, bowiem miasto jawi się, jako twór pełen życia, ludzi, gwaru, chaosu, zmian topograficznych i przeżytych wydarzeń. Autor pokazuje, że Londyn to miasto, które żyje, zmienia się, przybiera różnego rodzaju formy.  To ponad 700 stron pełnych barwnych opowieści, anegdot, nawiązań historycznych, obyczajowych, literackich, społecznych, gospodarczych, które w całości stanowią coś na wzór uczty dla smakoszy.

 



Peter Ackroyd, Londyn. Biografia, wydawnictwo Zysk i S-ka, wydanie 2011, tłumaczenie Tomasz Bieroń, okładka twarda, stron 791.