Barbara Petrozolin - Skowrońska, Przed nocą styczniową.

Przed nocą styczniową Barbary Petrozolin – Skowrońskiej nie jest książką stricte naukową i pisaną akademickim językiem z podaniem jedynie suchych faktów związanych z wydarzeniami mającymi miejsce przed wybuchem powstania styczniowego. Autorka, nota bene historyk, popularyzatorka tej dziedziny wiedzy poprzez organizowanie imprez kulturalnych, przygotowywanie artykułów, scenariuszy słuchowisk i książek eseistyczno – historycznych, napisała pozycją, która niewątpliwie przykuje uwagę czytelnika.  Podczas czytania, bowiem ma on wrażenie, że uczestniczy i jest świadkiem opisywanych wydarzeń. Przeniesienie czytelnika w XIX wiek następuje wskutek zastosowania przez Autorkę obok czasu przeszłego i czasu teraźniejszego.

Już słychać, że nadjeżdżają powozy. Jest punktualnie dziesiąta wieczorem, rok 1856, 26 maja. Orkiestra gra hymn cesarski, a następnie polonez Karola Kurpińskiego Witaj, królu polskiej ziemi. Damy rzucają kwiaty[1].

Obok tego Barbara Petrozolin– Skowrońska konstruuje dialogi, sceny zbiorowe, które jak zaznacza przed właściwą treścią książki, są bliskie opisywanej rzeczywistości i poparte źródłami. Czasem tworzone są one na podstawie relacji o rozmowach, skracane lub konstruowane na podstawie kilku materiałów źródłowych. W zastosowanym języku nie ma jednak wierności stylowi epoki, bowiem Autorce chodziło o komunikację ze współczesnym czytelnikiem.

Wszedł i zawołał od razu:

- Panie margrabio! Przed Zamkiem lud mordują!

Wielopolski odpowiedział szyderczo:

- Et qu’est Ce que j’ai commun avec le canaille[2]?

W tej chwili nagle zabrzmiały wystrzały armatnie.

-co to jest? Co to jest? – zawołał Wielopolski.

- Kartaczują lud – powiedział Chałubiński.

„Wyraz twarzy margrabiego zmienił się, miejsce szyderstwa i ironii zajął wyraz zgrozy i oburzenia. >>Jezus Maryja!<< wykrzyknął już po polsku, chwytając się oburącz za głowę”. A potem zwracając się do Chałubińskiego,  powiedział:

- Czy podejmujesz się pan zawieźć mnie do Zamku, do księcia Gorczakowa?

- Gotów jestem – odpowiedział Chałubiński – ale czy nam się tam dostać uda, ręczyć nie mogę. [3]

Oprócz tego w książce cytowane są fragmenty źródeł. Ważne miejsce zajmują Pamiętniki arcybiskupa Warszawy Zygmunta Szczęsnego Felińskiego oraz lekarza i adiutanta Szkoły Głównej Ignacego Baranowskiego.  Autorka wykorzystała również korespondencję z tego okresu, jak listy Narcyzy Żmichowskiej. Ciekawostka jest również to, że innym źródłem są również zeznania śledcze, artykuły z ówczesnej prasy, publikacje ukazujące się za granicą. Autorka trzyma się konsekwentnie chronologii wydarzeń, podkreśla datacje, rolę historyczna postaci, bohaterów. Zwraca przy tym uwagę na nastroje panujące w społeczeństwie polskim i w samej Warszawie przed wybuchem powstania, analizuje między innymi próby wprowadzenia reform przez Wielopolskiego, postawy Polaków, konspirację młodzieży, poglądy polityczne, spotkania, rozmowy na temat odzyskania niepodległości. Wszystkie wymienione czynniki złożył się na książkę, która dokonuje rekonstrukcji minionych wydarzeń i określana jest mianem literatury faktu. Z tego też względu książkę mimo objętości, czyta się nadzwyczaj dobrze.

W książce nie umieszczono materiału ikonograficznego, ale jest spis bibliograficzny i indeks osobowy. Warto zaznaczyć, że publikacja miała już dwa wydania: w roku 1988 (Instytut Wydawniczy Pax) i w roku 1997 (PWN), w obu nosiła tytuł Przed tą nocą. Pod takim właśnie tytułem nadane zostało w Polskim Radio nagrodzone słuchowisko dokumentalne Autorki.

---

[1] B. Petrozolin-Piotrowska, Przed nocą styczniową, Poznań 2013, s. 11.

[2] Tamże, s. 217. Za Autorką: A co ja mam z tym wspólnego?

[3] Tamże, s. 217.

 

Barbara Petrozolin - Skowrońska, Przed nocą styczniową, Wydawnictwo Zysk i S-ka, styczeń 2013, oprawa twarda z obwolutą, stron 572.