Janusz Tazbir, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI-XVII w.

wydawca: Iskry

miejsce wydania: Warszawa

data wydania: listopad 2009

nr wydania: I w tej edycji

ISBN: 978-83-244-0119-2

liczba stron: 232

kategoria: historia, eseistyka historyczna

opracowanie graficzne: Andrzej Barecki

format: 150 × 235 mm

oprawa: broszurowa

Wydawnictwo Iskry wznowiło wspaniałą pozycję autorstwa Janusza Tazbira „Państwo bez stosów”. Pozycja, która porusza problem tolerancji religijnej wobec różnowierców (heretyków) w Polsce w okresie XVI i XVII wieku. Autor opisuje sytuację wyznawców sprzed okresu reformacji, w dobie reformacji i kontrreformacji. Podkreśla, że Polska była wówczas zróżnicowana wyznaniowo, królowie tolerancyjni, bo taki był cel polityczny. Zwraca uwagę, że reformacja sprawiła, że członkowie tych samych rodzin byli odmiennego wyznania wiary. W Polsce nie nabrało to jednak formy walk między rodzinami, ani nie było żadnych reperkusji w sprawach politycznych czy gospodarczych. Wiele grup wyznaniowych żyło obok siebie dopóki liczebność każdej z tych grup była mała. W momencie, kiedy dane grupy wyznawców pomnażały swoich sympatyków zaczęło dochodzić do sporów i kłótni, która wiara jest właściwsza, zasługuje na większe prawa czy przywileje. Mimo to, szlachta łączyła się w walce o tolerancję. Stawała w obronie wobec swoich poddanych, często biorąc udział w sądach przeciwko innowiercom. Razem też występowała przeciwko duchowieństwu i posiadanym przez tę warstwę przywilejom. Wielkim uznaniem wśród szlachty cieszył się protestantyzm.

Autor zwraca szczególną uwagę na dokumenty, uchwały jakie miały miejsce w tym okresie. Analizuje ugodę zawartą w Sandomierzu w 1570 roku pomiędzy luteranami, kalwinami i katolikami, postanowienia soboru trydenckiego, konfederację warszawską, edykt Zygmunta II Wazy. Podkreśla, że reperkusje i prześladowania na tle religijnym były mimo to obecne na terenach Królestwa Polskiego. Opowiada o głównych elementach kontrreformacji.

Książka profesora Janusza Tazbira jest godna uwagi. Kwestia tolerancji jest nadal aktualna i ponadczasowa, chociaż nie chodzi już obecnie tylko o sprawy religijne. Autor posługuje się dość zrozumiałym nawet dla laika i jasnym językiem. Potrafi w ciekawy sposób opowiadać o czasach XVI i XVII wieku.

Polecam nie tylko miłośnikom historii. Czas spędzony z książką na pewno będzie pożyteczny.


***

Janusz Tazbir (1927) - absolwent Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1954 r. obronił pracę doktorską, sześć lat później – habilitacyjną. Od 1973 r. jest profesorem zwyczajnym. Przez wiele lat pracował w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, w 1989 r. został jej członkiem rzeczywistym. Był wiceprezesem PAN. Od 1965 r. jest redaktorem naczelnym rocznika „Odrodzenie i reformacja w Polsce”. Należy do Pen Clubu oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Zainteresowania naukowe koncentruje wokół dziejów polskiej tolerancji. Zajmował się również funkcjonującymi w świadomości czytelniczej falsyfikatami historyczno-literackimi (książka Cudzym piórem). Główne dzieła: Jezuici w Polsce do połowy XVII wieku. Szkice z dziejów papiestwa, Stanisław Lubieniecki, przywódca ariańskiej emigracji, Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460–1795, Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w XVI i XVII w., Rzeczpospolita i świat. Studia z dziejów kultury XVII w., Bracia polscy na wygnaniu, Szlaki kultury polskiej, Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Polska przedmurzem Europy. Jest też autorem szkiców o literaturze, m.in. opracował i wydał antologię Literatura antyjezuicka w Polsce 1578–1925.