Yunte Huang, Nierozłączni. Słynni syjamscy bracia i ich spotkanie z amerykańską historią.

         Nierozłączni Yunte Huanga to biografia braci syjamskich Changa i Enga Bunkerów (1811-1874) połączonych na klatce piersiowej przez pasmo tkanki chrzęstnej i mających wspólną wątrobę. Urodzili się na łodzi rzecznej w Syjamie, a w wieku 17 lat zostali zabrani przez brytyjskiego kupca Roberta Huntera i amerykańskiego kapitana żeglugi morskiej Abla Coffina na Zachód. Występowali jako dziwy natury, a dzięki przedsiębiorczości zdołali się wyzwolić i wyruszyć we własną trasę. Potem postanowili osiąść w Karolinie Północnej, gdzie kupili ziemię i czarnych niewolników. Poślubili dwie białe siostry i mieli 21 dzieci, z których żadne nie miało zdeformowanego ciała, a dwoje było głuchych.

        Autor szczegółowo opisuje życie braci od narodzin do śmierci. Pod względem umysłowym byli zupełnie normalnymi istotami ludzkimi, ale fizyczna anomalia pozostała główną treścią ich życia i tym, z czym musieli się zmagać. Przede wszystkim musieli nauczyć się synchronizować swoje ciała w takich czynnościach jak chodzenie, pływanie, wiosłowanie czy łowienie ryb. W 1819 r. w wyniku epidemii cholery zmarł ojciec bliźniaków i pięcioro rodzeństwa. Przy życiu pozostali tylko matka, starszy brat Noy, siostra i bliźnięta. Kolejna zmiana pojawiła się, gdy Robert Hunter przekonał ich do planów objazdów na pokazy do Europy i Ameryki. Matkę kusiły pieniądze, ale na początku nie zgodził się król Syjamu. Mimo to Hunter nie ustawał w staraniach, a bliźniacy mieli w tym czasie możliwość odbyć audiencję na dworze. 1 kwietnia 1829 r. w dniu wyjazdu podpisali kontrakt, w którym zgodzili się bez przymusu odbyć podróż. Umowa odnaleziona dopiero w 1977 r. zakładała, że mieli powrócić do Syjamu w ciągu pięciu lat, a co miesiąc miało im być wypłacane 10 dolarów hiszpańskich. Po 138 dniach statek zawitał do portu w Bostonie, a bracia nigdy już nie mieli ujrzeć Syjamu.

         Rozpoczął się dla nich zupełnie inny etap życia, bowiem jeszcze w trakcie podróży pobierali nauki języka angielskiego i gier. Z czasem Chang i Eng zaczęli rozumieć, że są wyzyskiwani i podjęli udaną próbę wyrwania się z więzów wraz z ukończeniem 21 lat.  Mając po 28 lat osiedli 30 kilometrów od  Wilkesboro w Karolinie Północnej, w Traphill. Przyjęli nazwisko Bunkier, a w 1843 r. poślubili dwie siostry: Sarah i Adelaide Yates i wywołali skandal nie tylko obyczajowy, rozpoczynając normalne życie małżeńskie. Zastanawiające było jak prowadzili życie seksualne pod względem fizycznym i logistycznym, które poddawano spekulacjom nawet w prasie. Inną sensacją stało się posiadanie przez nich niewolników. Oprócz tego wspierali Wigów i stali się żarliwymi zwolennikami Konfederacji, wysyłając dwóch swoich synów do walki w wojnie domowej. W wyniku wojennego bankructwa jeszcze raz musieli pokazywać się za pieniądze w l. 70. XIX wieku. Zmarli tego samego dnia w 1874 roku nie osiągając 63 lat.

Rodzina Changa i Enga. Zdjęcie z 1865 r.

       Biorąc udział w pokazach stawali się dziwadłami, monstrami, rzadkościami, cudakami, dziwnymi ludźmi, pomyłkami natury, dziwami. Autor przedstawia lekarzy, którzy zajęli się badaniami dotyczącymi bliźniaków syjamskich. Medycy przeprowadzali liczne doświadczenia z udziałem bliźniaków (np. jednemu podawano co innego do jedzenia niż drugiemu, a potem badano urynę). Miejsca połączenia były wielokrotnie mierzone i nakłuwane, ale dopiero po śmierci sekcja wykazała, że bliźniacy mieli wspólną wątrobę. Nota bene można ją oglądać zanurzoną w formalinie na wystawie w Muzeum Müttera w Filadelfii. Po pierwszym zaś pokazie nastąpiły debaty dotyczące religii, duszy, indywidualności. Autor przybliża trasę odbytą przez braci oraz to, co musieli znosić podczas pokazów. Niektórzy ludzie posuwali się do zaczepiania i dotykania zrostu bliźniaków.

         Mimo, że to biografia braci, to autor pokazuje ich życie w kontekście panujących nastrojów politycznych, społecznych i obyczajowych oraz wydarzeń historycznych XIX wieku dotyczących w głównej mierze Stanów Zjednoczonych. Autor przybliża kalwińską mentalność Amerykanów, a jednocześnie przedstawia cieszące się popularnością pokazy wszelkich ludzkich anomalii. Charakteryzuje także istniejące od czasów kolonialnych prawo zabraniające małżeństw i stosunków płciowych między białymi a kolorowymi. Na pewno też bliźniacy zainspirowali metafizyków i medyków, frenologów, poetów, dramaturgów, powieściopisarzy i historyków.

Chang-Eng Bunker,/domena publiczna/

        Yunte Huang opiera się w swoich badaniach na zachowanych księgach finansowych należących do braci, relacjach lekarzy, wycinkach prasowych. Widoczny brak jest fragmentów korespondencji czy jakichkolwiek prywatnych zapisków. Być może bracia takowej w ogóle nie prowadzili. Prawdopodobnie też nie udzielali wywiadów. W związku z tym na podstawie książki uzyskujemy bardzo mało wglądu w osobowości bliźniaków, ich upodobania czy zainteresowania. Dowiadujemy się jednak, że pod koniec życia Chang był pijakiem, a Eng był abstynentem. Na początku mieszkali razem, z czasem nie dało się dalej tego kontynuować. Po wybudowaniu dwóch domów, które dzieliło 1,5 km, wprowadzili trzydniowy system, który był przestrzegany do końca ich życia.

       Autor wspomina wybuchy wulkanów, trzęsienia ziemi i zaćmienie Słońca, epidemie, bunty niewolników. Nawiązuje do takich osób jak: Bulwer Lytton, Flannery O'Connor, Tecumseh, Alexander Pope, King Rama II, Black Hawk, Mary Shelley, Victor Hugo, Nat Turner, Herman Melville, Mark Twain, Giambattista Vico, Andy Griffith i Gomer Pyle, a nawet Jane Austen. Mimo całej narracji i erudycji autora zarówno w sferze literackiej jak i historycznej, zastanawiająca jest jednak kwestia motywów, które kierowały życiem bliźniaków. Niegdyś sami pracowali jak niewolnicy, potem zatrudniali niewolników.

        Książka jest bardzo przejrzysta, a wiadomości klarownie ułożone. Wiele tu dygresji, a Chang i Eng umieszczeni zostają w sercu zmieniającej się matrycy kalejdoskopu historii. Przez strony przewijają się wydarzenia światowe w panoramicznej miniaturze. Atutem książki jest warstwa ilustracyjna. Bliźnięta pojawiają się w drzeworytach i litografiach z pierwszych dni ich występu oraz na fotografii Mathew Brady'ego. Bliźniaków łączyła mięsista membrana, ale i czuły gest przerzuconych obejmujących ramion. Do książki dodano mapy z najważniejszymi etapami na trasie występów Changa i Enga oraz między innymi przypisy i spis wybranej bibliografii.

Yunte Huang, Nierozłączni. Słynni syjamscy bracia i ich spotkanie z amerykańską historią, Wydawnictwo Poznańskie, wydanie 2019, tytuł oryg.: Inseparable. The Original Siamese Twins and Their Rendezvous with American History (2018), przekład: Maciej Miłkowski, oprawa twarda, stron 430.