Antoni Belina Brzozowski, Kozłówka w moich wspomnieniach 1924-1942.

Antoni Belina Brzozowski (1914-1995) był synem Zenona Beliny Brzozowskiego (1877-1940) i Izabelli Krasińskiej, córki Józefa hr. Krasińskiego i Heleny ze Stadnickich z Radziejowic położonych niedaleko Warszawy. Tam też Izabella się urodziła, a rodzice pana Antoniego wzięli ślub. 

Kozłówka z moich wspomnień to książka bardzo interesująca. Pan Antoni opowiada ze szczegółami o rozkładzie wszystkich pomieszczeń w pałacu i budynków wokół niego, obchodzonych świętach, pracy, polowaniach i zabawach towarzyskich. Czyni to z wielką starannością, wnikliwością i staroświecką elegancją. Charakteryzuje także członków rodziny Zamoyskich i Brzozowskich. Przede wszystkim opisuje życie codzienne i perypetie chłopięcego wieku. 

Dlaczego Kozłówka, a nie miejsce urodzenia autora: Sokołówka. Otóż dwie rodzone siostry pana Antoniego poślubiły dwóch rodzonych braci Zamoyskich. Autor wspomina, że Leszka (Aleksandra) Zamoyskiego (1898-1961) poznał w roku 1924, kiedy chodził już do szkoły Stanisława Kostki w Warszawie. Wszystkie starsze siostry przebywały w tym czasie w klasztorze Sacré Coeur w Zbylitowskiej Górze niedaleko Krakowa. Leszek wtedy był już w wojsku, a odwiedzając Warszawę poznał siostrę pana Antoniego – siedemnastoletnią uczennicę, Jadzię (1908-1998). Jeszcze w tym samym roku odbyły się zaręczyny Jadzi i Leszka, która jeszcze na rok wróciła do Sacré Coeur. Na początku roku 1925 rodzice młodych uzgodnili datę ślubu na 3 maja. Ślub miał miejsce w Częstochowie, w kaplicy przed obrazem Matki Boskiej i celebrowany był przez kardynała Krakowa księcia Sapiehę. Od tego właśnie momentu rozpoczęły się coraz częstsze wyjazdy Brzozowskich na święta i wakacje do Kozłówki. 

12 września 1926 roku w Kozłówce w kaplicy pałacowej miał miejsce ślub młodszego brata Leszka – Michała (1901-1957), z drugą starszą siostrą pana Antoniego – Marysią (1902-1982). „Po ślubie Michałowie wsiedli do powozu, który cały był pokryty różami, a ciągnięty przez sześć ogierów” (s.83). W podróż poślubną młodzi wybrali się do Paryża. Powrócili do Kozłówki w parę miesięcy później i tu urodził się ich syn Wojtek. W 1927 wyjechali do Afryki, do Angoli, na kupioną tam plantację kawy zwaną „Boa Serra”. Ich syn, Wojtek pozostał pod opieką Leszków w Kozłówce. W 1935 roku Michałowie powrócili do Kozłówki na pół roku, a potem wyjechali do Angoli na stałe zabierając Wojtka. Na świat przyszedł ich drugi syn – Maciej, który zmarł w wieku 13 lat. Antoni Belina Brzozowski spisał również dalsze losy rodziny Zamoyskich na emigracji…

Wspomnienia zostały wydane przez Muzeum w Kozłówce dzięki przekazanym zapiskom przez żonę Antoniego, Irenę Brzozowską. Stanowią unikatowy dokument dotyczący życia codziennego mieszkańców pałacu w Kozłówce. W pięknie wydanej pozycji odnaleźć można liczne zdjęcia pochodzące z rodzinnych archiwów rodzin Brzozowskich i Zamoyskich oraz muzeum. Książkę czyta się szybko, ale do fragmentów tekstu i fotografii wraca się często. Antoni Belina Brzozowski zmarł w Montrealu 10 marca 1995 roku. Miesiąc przed śmiercią skończył pisać wspomnienia… To jedna z tych lektur, która zapada w pamięć.

Antoni Belina Brzozowski, Kozłówka w moich wspomnieniach 1924-1942, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, wydanie 2005, opracowała Grażyna Antoniuk, okładka twarda, stron 125.