Valerie Grosvenor Myer, Niezłomne serce. Jane Austen. Biografia.

                Pisząc szczerze to wymęczyłam - dosłownie - ową książkę. Nie wiem, czy to wina fatalnego tłumaczenia czy tego, w jaki sposób zostały ułożone w niej fakty. Pewnie składniowych wpływających na mój odbiór jest pełen koszyk. Czytało mi się po prostu źle. Moim zdaniem autorka zupełnie nie miała pomysłu na książkę i w większości bazowała na zachowanych listach. Często właściwie miałam wrażenie, że je czytam, acz w nieco zmienionej formie. Zachowany jest tu układ chronologiczny, podawane są jedynie suche fakty, brakuje jakichkolwiek analiz. 

Wychodzi na to, że Jane Austen była ciągle nerwowa, rozdrażniona, kapryśna, pełna kąśliwego i ironicznego humoru i mimo, że odrzuciła paru kawalerów starających się o jej rękę, bolała nad tym, że nigdy nie wyszła za mąż. Cechować ją miała również wyniosła rezerwa i lodowata obojętność. Zapewne ciągłe kłopoty finansowe i traktowanie Jane Austen jako ubogiej krewnej nie wpływało na poprawę jej samopoczucia. Umiała haftować i szyć, była oczytana w literaturze angielskiej, lubiła jednak tańczyć, korzystała ze sposobności bywania na balach i wszelkich wyjazdów. Jej siostra Cassandra również nie wyszła za mąż. Jane wzbraniała się od wyjścia za mąż bez miłości, choć zdawała sobie sprawę, że w prawdziwym świecie mężczyźni zakochują się w posażnych pannach. 

Godmersham Park, posiadłość Edwarda

Nieco lepiej od sióstr powodziło się czterech im braciom: Jamesowi (wielebny), Edwardowi (adoptowanego przez panią Knight - zmienił nazwisko z Austen na Knight w 1812 roku), Henry’emu (wielebny), Frankowi (awansował do rangi admirała floty i uzyskał tytuł lorda) i Charles’owi (admirał floty). Jane i Cassandra często odwiedzały ich rodziny i utrzymywały ciepłe i czułe kontakty. Autorka wspomina również o kolejnym bracie Jane i Cassandry, George’owi, który był upośledzony (być może głuchy i niemy) i nie mieszkał z rodziną. Valerie Grosvenor Myer opowiada, więc czytelnikowi o losach najbliższej rodziny Jane oraz o członkach dalszej, przyjaciołach i znajomych. Dowiedzieć się można o pochodzeniu i koligacjach rodzinnych. Można się w tym pogubić, ale na szczęście na końcu książki dodana zostało drzewo genealogiczne. Autorka pisze o tym wszystkim, o czym Jane pisała w swoich listach. Zauważyć można, że była wnikliwą obserwatorką. Jej rejestracja życia codziennego nie była wolna od plotek, omówień pozbawionych należnym konwenansom, ówczesnych wydarzeń z towarzyskiego często też uważanych za skandaliczne czy nawet poczynionych zakupów za daną kwotę pieniędzy. W książce wspomniana została miedzy innymi skandaliczna historia związana z panią Leigh – Perrot, która 8 sierpnia 1799 roku została aresztowana za kradzież w sklepie. Chodziło o koronkę. Proces odbył się dopiero w marcu 1800 roku, trwał sześć i pół godzinny, a wyrok brzmiał „niewinna”. Jane nie za bardzo lubiła panią Leigh – Perrot, a niechęć ta pogłębiła się po tym, jak dama nie za bardzo kwapiła się do oddania pieniędzy. 

Laura Place w Bath. Pan Austen tęsknił za mieszkaniem na tej ulicy, lecz domy były zbyt drogie na wynajem.

Dość interesujące fragmenty dotyczą opisów miejsc związanych z pobytem Jane. Dowiedzieć się można jak wyglądała plebania w Steventon, domy w Bath, Southampton, Chawton oraz posiadłość Edwarda Godmersham Park we wschodnim Kent. Austenowie rozważali zamieszkanie w Bath w jednym z trzech miejsc: w Westgate Building ( w Perswazjach mieszkała tam pani Smith, przyjaciółka Anne Elliot), na Charles Street lub na jednej z uliczek odchodzących od Laura Street ( w Perswazjach wynajmują tu dom wicehrabina Dalrymple i jej córka). W Bath z Austenami zamieszkała panna Martha Lloyd (siostrą Mary, żony Jamesa), która dopiero po sześćdziesiątce wyszła za mąż za Franka. Ten ostatni uważał, że postać kapitana Harville’a z Perswazji jest wzorowana na nim samym. 

Najciekawsze fragmenty to te, które dotyczą odniesień do napisanych przez Jane książek: okoliczności ich powstawania, wydania i odbioru przez towarzystwo. Jane zbierała opinie rodziny i znajomych. Frank uważał Mansfield Park za powieść gorszą od Dumy i Uprzedzenia; Augusta Bramston z Oakley Hall uznała z kolei Rozważną i romantyczną oraz Dumę i Uprzedzenie za wierutne bzdury, a po pierwszym tomie Mansfield Park uznała, że najgorsze już za nią. Lady Morley bardziej od Emmy podobała się Duma i Uprzedzenie oraz Mansfield Park. 

The Crescent w Bath in 1780 by Thomas Malton

Fascynujące są też opisy życia codziennego Jane Austen, która nigdy nie miała osobistej służącej, wizyty, bale, przyjęcia, rodzaje tańców, kąpiele w morzu, zakupy i podróże. Można znaleźć nawet sporo ciekawostek. Nie wiedziałam, że ze względu na wysokość opłat, listy pisano „na krzyż”, czyli odwracano stronę do góry nogami i pisano między linijkami często stosując inny kolor atramentu.  Dwie kartki papieru oznaczały „podwójną opłatę”. Valerie Grosvenor Myer sporo też miejsca poświęca ówczesnym konwenansom i sytuacji kobiet. Mężowie mogli rozwodzić się z niewiernymi żonami, ale kobieta nie miała szans uwolnić się od okrutnego męża. Oczywiście wszelkie jej pieniądze i włości przechodziły na męża. Mężczyzna nie mógł z honorem zerwać zaręczyn, a jedynie kobieta mogła go zwolnić ze słowa. Zadziwiło mnie również to, że kąpiele w morzu zalecano jako lekarstwo między innymi w przypadku astmy, raka, suchot, głuchoty, przepukliny, reumatyzmu, a nawet obłędu. 

Według diagnozy Jane zmarła po chorobie Hodgkina lub Addisona. To dość ciekawa pozycja, ale czyta się niestety topornie. Taki styl pisania – czy też tłumaczenia – trzeba lubić.

 

Valerie Grosvenor Myer, Niezłomne serce. Jane Austen. Biografia, wydawnictwo Prószyński i S-ka, wydanie 1999, oryg: Obstinate Heart. Jane Austen. A Biography, przełożyła Małgorzata Kicana, okładka miękka, stron 264.