Eliza Orzeszkowa, Pamiętnik Wacławy.

736 stron drobnym drukiem, bez podziału na dialogi, a mimo wszystko powieść Elizy Orzeszkowej  wielbiciele dawnych czasów i klasyki, pochłoną w zachwycie.  Pamiętnik Wacławy, który został wznowiony nakładem wydawnictwa MG i otrzymał nową, romantyczną szatę graficzną, będzie cieszył nie tylko oko, ale i serce czytelnika. 

Poznajemy siedemnastoletnią Wacławę, która po zakończeniu nauk opuszcza wraz z piastunką Binią pensję. Na mocy umowy zawartej między rodzicami będącymi od lat w separacji, pierwszy rok ma mieszkać u matki, drugi spędzić z ojcem. Rodzice jej pobrali się z miłości, ale jak się okazało matka wołała bywać na salonach i zajmować się towarzystwem, ojciec zaś wołał spokój, ciszę i poświęcał się pracy naukowej. Dwa różne światy. Mezalians. Małżeństwo to rodzina pani Matyldy zupełnie nie pochwalała, a po rozstaniu namawiała ją do rozwodu i zawarcia intratnego związku, który przywróciłby honor rodowi. Matylda, co prawda trwoniła dalej swój majątek odziedziczony po rodzicach, na zbytki i fatałaszki, ale nie pragnęła zalegalizować rozstania z mężem. W ów świat salonów, konwenansów, romansów, bali i notorycznej zabawy poznaje Wacława, gdy przebywa pod opieka matki. Nie może zrozumieć zakazów i nakazów, jakie prawią jej babki z pobliskiego majątku w Rodłowie. Nie pojmuje Emilki i Zosi, które mimo tego, że potwornie się nudzą, nie podejmują w swoim życiu zmian. Szybko też rozwiewa się jej zbyt wielka sympatia do kuzynka Franusia, który wychowany przez bogate babki, nic nie umiał, nigdy nie pracował i żył na ich łasce. Ciekawa jest za to mieszkańca modrzewiowego dworu, którego zachowanie uchodzi w towarzystwie za dziwne. A mimo to, Wacława ulega i daje się porwać wirowi zabawy i czasom nicnierobienia. 

Głównym celem Wacławy według babki Hortensji powinno być zawarcie intratnego małżeństwa. Nie chodzi tu jednak babce o miłość, ale o honor rodziny. Kawaler może być z długami, może zdradzać, ale powinien mieć tytuł i dobre nazwisko. Na męża dla Wacławy wybiera pięknego Agenora i nie liczy się dla niej nawet to, że ten darzy miłosnym afektem ubogą Rozalię. Gdy Wacława nie godzi się na małżeństwo, Hortensja wydziedzicza ją i Matyldę, a konsekwencje tego będą miały swoje skutki w przyszłości. 

Czytelnik obserwuje jak Wacława z naiwnego dziewczęcia przeobraża się powoli w kobietę. Doświadcza wielu rozczarowań, głównie w sferze miłosnej, ale pragnie miłości prawdziwej. Odmawia, więc kolejno swoim adoratorom i boskim adonisom.  Jednocześnie obserwujemy losy jej przyjaciółek: Emilii, chorowitej Helenki, Zosi oraz Rozali i Madzi. Czytelnik dochodzi do wniosku, że kobieta w tych czasach nie mogła dysponować swoją osobą, była kierowana przez najbliższych, którzy wybierali jej męża i stanowili o jej przyszłości. Nie liczyło się szczęście, ale intratny mariaż i majątek. Mężczyźni żyli dzięki majątkom odziedziczonym po rodzicach, zaciągali długi, prowadzili szemrane interesy,  ale nigdy ich ręce nie poznały, co to praca. 

Pamiętnik Wacławy to powieść pełna wzniosłych słów, starodawnych emocji, eteryczności, wyszukanej egzaltacji i kwiecistości. Mimo wątków miłosnych, Orzeszkowa jasno podkreśla, co ma prawdziwą wartość w życiu. Praca. Pozytywistyczne akcenty są jasno określone w powieści. Pokazuje również, jak niesprawiedliwe było położenie kobiet dobrze urodzonych, jak bardzo liczyły się konwenanse i nakazy bliskich od swobody i własnej drogi. Na szczęście Wacława miała wyrozumiałych rodziców, słuchała się ojcowskich ostrzeżeń i potrafiła wsłuchiwać się w swoje myśli. Nie bała się wyzwań i potrafiła udźwignąć na swoich barkach odpowiedzialność za błędy matki.

To wspaniała powieść, napisana pięknym językiem. Osobiście jestem zachwycona. Nie znałam Orzeszkowej od tej strony, a przecież powinnam, bowiem Nad Niemnem jest jedną z moich ulubionych powieści.

 

Eliza Orzeszkowa, Pamiętnik Wacławy. Ze wspomnień młodej panny ułożony, wydawnictwo MG, wydanie 2015, oprawa twarda, stron 736.