Bolesław Prus, Lalka.

Nakładem wydawnictwa MG w dość solidnej oprawie graficznej ukazała się znakomita - moim zdaniem - powieść Bolesława Prusa. Nie wiem jak to wykonano, ale mimo porządnej grubości, książka wspaniale układa się w dłoni podczas czytania, co jest rzadkością. 

Czytając w szkole średniej Lalkę, z wielu problemów zawartych w niej nie zdawałam sobie sprawy, do innych miałam bardziej lekceważące podejście, a jeszcze inne zupełnie były mi nieznane.  Pamiętam tylko, że książka bardzo mi się już wówczas podobała i nie była czytana z przymusu. Po latach, gdy miałam możliwość i wielką ochotę powrócić do niej, mogę również napisać, że nie doceniałam wtedy tej powieści. Przez lata zresztą moja pamięć związana z książkową fabułą została pochłonięta przez filmowe ekranizacje. A przecież film to nie książka. 

Zdałam sobie po raz kolejny raz sprawę, że na polskiej literaturze ciąży historia Polski. Okres pod zaborami, pragnienie wolności, nadzieje wiązane z Francją, walki narodowowyzwoleńcze na ziemiach polskich i w poza nimi, to wszystko odcisnęło niezatarte piętno także na twórczości Bolesława Prusa. Rzecki uczestniczył w powstaniu węgierskim w 1848 roku, Wokulski w powstaniu styczniowym, za co został zesłany do Irkucka na Syberii. Zupełnie inny cel przyświecał Wokulskiemu, gdy w 1877 roku wyjechał do Bułgarii, gdzie wybuchł konflikt rosyjsko – turecki (1877-1878). Wówczas jest już zakochany w Izabeli Łęckiej i zdaje sobie sprawę, że aby zbliżyć się do niej, musi się wkupić w łaski sfery, z której się wywodzi. Przepustką było oczywiście posiadanie pieniędzy, bo to one od zawsze rządzą światem. Mamy też w powieści przekrój społeczeństwa polskiego końca XIX wieku. Ignaś Rzecki wywodzi się z mieszczaństwa, Staś Wokulski ze zubożałej szlachty, mamy też przedstawicieli arystokracji i ludzi żyjących na granicy ubóstwa. Prus pokazuje rownież jak hermetyczna była arystokracja. Dla niej liczyły się przede wszystkim tytuły. Bankrut, ale z tytułem! Owszem dopuszczalne było robić interesy z ludźmi z innej sfery, ale żeby z nimi już wchodzić w bliższe koligacje, to już poczytywano za ujmę i mezalians. 

Biedny ten Staś Wokulski. Awans społeczny zawdzięczał swojej pracowitości, uczciwości, rzetelności, przedsiębiorczości i pieniądzom. Niejednokrotnie podkreśla, że to dzięki Izabeli powiększył swój majątek jaki posiadał. Gdyby nie poszedł do teatru, gdyby ją nie zobaczył i gdyby się nie zakochał, to nie wyjechałby celem pomnażania tego, co już miał. Mężczyzna po 40., z odmrożonymi, czerwonymi ciągle dłońmi, niosący pomoc praktycznie każdemu, kto jej potrzebuje, nie czuje się dobrze ani w swoim sklepie ani w towarzystwie arystokracji. Jest romantykiem, idealistą i pragnie czegoś, co jest nieosiągalne, a obiekt jego westchnień nie jest taki, jakim się Stasiowi jawił. Izabela Łęcka jest rozkapryszona, pusta, wyrachowana, wychowana pod kloszem, nieznająca prawdziwego świata i przekonana o szczególnej roli arystokracji. Świadoma jest jednak, że to majątek zapewni jej dostatnie życie, daje, więc nadzieję Wokulskiemu. Oczywiście, to nie jej wina, że tak ją wychowano i takie wartości w nią wpojono. Jej postawa kojarzy się z tytułem książki, z ułudą, choć sam Prus przyznał, że zaczerpnął go z procesu sądowego o zabawkę. 

Książka o niespełnionej miłości, próbie przekraczania barier społecznych, biedzie, upokorzeniu, sentymentalna, czasami nostalgiczna. W Lalce znajdziemy również obraz ówczesnej Warszawy, życia towarzyskiego prowadzonego przez arystokrację, ale też życia przeciętnego mieszczanina czy biedaka. Prus zawarł w niej również pomysły związane z inwestycjami na terenie miasta. Pojawia się między innymi pomysł, co zrobić z bulwarami nad Wisłą i jak doprowadzić wodę, a sam Wokulski przejawia zainteresowania nauką. 

 Niesamowicie dobrze mi się czytało Lalkę Bolesława Prusa po tych minionych latach. Tak jakby jakaś kurtyna zaciemniająca fabułę powieści opadała i wszystko stało się jasne, zrozumiałe. Być może to doświadczenie, znajomość faktów, pojęć i mitów, a być może przyczyniło się do tego moje zainteresowanie epoką. Powieść z tej perspektywy jeszcze bardziej wydaje się wartościową. 

Bolesław Prus, Lalka, wydawnictwo MG, wydanie 2015, oprawa twarda, stron 864.