Ludwik Stomma, Antropologia wojny.

Po raz kolejny Ludwik Stomma zabiera czytelnika w świat historycznego eseju. Tym razem tematem przewodnim staje się wojna.  W tytule mamy podane pojecie antropologii nieodłącznie połączone z kulturą. Dla przypomnienia znaczenia tego pojęcia, antropologia jest nauka interdyscyplinarną, na pograniczu nauk humanistycznych. Jeden z jej nurtów zajmuje się człowiekiem w społeczeństwie i rolą władzy w życiu. 

Ludwik Stomma już we wstępie podkreśla, że antropolog jest świadomy, że wojna to krwiożercza, zabójcza, przerażająca gra, której zasady nie mieszczą się w ogóle w żadnych zawieranych umowach, podpisywanych paktach czy przyjmowanych dokumentach. Książka nie daje, więc żadnej odpowiedzi na to, czy jest wojna, ale jak zauważa autor, rzeszy jedynie wątpliwości. Nie znajdziemy tu też głębszych analiz, a jedynie rozważania na wybrane toczone w przeszłości konflikty wojenne. Są to swego rodzaju luźne eseje, a osądy autora nie wszystkim przypadną do gustu. Specjaliści będą doszukiwać się błędów i wytykać brak klarowności. 

Rozważania Ludwik Stomma rozpoczyna od rycerstwa i jego etosu. Autor na przykładzie wojny stuletniej pokazuje, że armia zarówno francuska jak i angielska na przestrzeni lat stosowały te same metody i strategie walki. Były konsekwentne w działaniu, a jednocześnie zachowały konserwatyzm. Mowa jest również o bitwie pod Grunwaldem, roli husarii oraz kawalerii. Łatwo od szlachetnego rycerza w średniowieczu przechodzono do rycerza – łupieżcy, grabieżcy, bo przecież to na wojnie można było się wzbogacić poprzez rabunek i wojna była też żywicielką. Autor omawia również wojny napoleońskie, krymską, wojny światowe i zatrzymuje się na poszczególnych bitwach i zastosowanych strategiach. Ciągle podaje przykłady na postawione przez siebie tezy. Rozważania swoje prowadzi ku sakralizacji i apoteozy wojny. Pokazuje, że żołnierstwo jest celem i najwyższym ideałem. Pokazuje również, że wojna jest niemoralna, zbrodnicza i cyniczna oraz jest zjawiskiem nieuchronnym. Zamiarem autora było zdemitologizowanie pojęcia wojny, ale moim zdaniem nie do końca to się udało. 

W książce pojawiają się cytaty z różnych opracowań, gazet, a także powieści. Popularnością cieszy się u autora twórczość Henryka Sienkiewicza, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa, Juliusza Słowackiego, Bułata Okudżawy, Lwa Tołstoja, Jacquesa Brela, Jamesa Jonesa, Waltera Scotta, Aleksandra Dumasa i innych. Ludwik Stomma przywołuje również różnorodne anegdoty i ciekawostki. Zajmuje to nawet sporo miejsca w książce. Autor posługuje się zresztą w całej książce drwiną i ironią przechodząca czasami w szyderstwo. Krytykuje niektórych autorów źródeł czy historyków. Nie zawsze takie stanowisko podejścia do zjawiska wojny mi odpowiadało podczas czytania. Styl całej książki, mimo łacińskich i włoskich wtrąceń, jest zresztą bardziej potoczny niż naukowy.

Dla zainteresowanych dodam jeszcze, że książka zaopatrzona została w bibliografię i indeks osób.

 


Ludwik Stomma, Antropologia wojny, wydawnictwo Iskry, wydanie 2014, okładka twarda z obwolutą, stron 318.