Metin Arditi, Turquetto.

Metin Arditi to szwajcarski pisarz pochodzenia tureckiego, którego powieść Turquetto otrzymała w roku 2011 Prix Jean-Giono, nagrodę przyznawaną od 1990 roku dla książek francuskojęzycznych. Autor opierając się na przeprowadzonych badaniach dotyczących obrazu Tycjana Mężczyzna z rękawiczką postanowił stworzyć niebanalną historię rozgrywającą się w XVI wieku na pograniczu kultur Konstantynopolu i Republiki Weneckiej.

Gdy czytelnik poznaje Eliasza w 1531 roku, ten ma niespełna dwanaście lat. Jest Żydem, mieszkającym na ziemi zamieszkałej w głównej mierze przez muzułmanów. Od małego uwielbia rysować, malować i obserwować obrazy w kościołach. Niestety marzenia chłopca nie mogły się spełnić, ponieważ religia zabraniała mu parać się tą czynnością. Mimo to po kryjomu wymyka się od chorego ojca, handlarza niewolników, aby zdobywać wiedzę od ludzi mu przychylnych, a tuz po jego śmierci ucieka z Konstantynopola zmieniając tożsamość do Wenecji. Od tej pory jest Grekiem z Konstantynopola, nazywanym Turchetto – Małym Turkiem, który przez lata uczy się w warsztacie Mistrza, a następnie robi zwrotną karierę. Ma żonę, córkę, jest szanowany i bogaty, a jego dzieła cieszą się powodzeniem. Tylko, że tajemnica, którą skrywa niedługo przestanie być sekretem, a po dniach sławy nastaną dni upadku. 

Mężczyzna z rękawiczką, ok. 1520, Tycjan

To powieść, która przede wszystkim pokazuje ówczesną mentalność mieszkańców Konstantynopola i Wenecji. Panoszyły się zawiść, zazdrość i obłuda. Eliasz będąc Żydem nie mógł malować, bo zabraniała mu tego religia, ale mieszkając w Wenecji, jako Żyd nie miałby właściwie żadnych praw, nie mówiąc już o jakiekolwiek możliwości pobierania nauki malarstwa. Jedynym środkiem do celu było wiec ukrywać swoje prawdziwe pochodzenie. Swoje obrazy podpisuje jako Turchetto. Słynie w biegłości i doskonałości disegno i colorito. Maluje między innymi Mężczyznę z rękawiczką. Tak jest oczywiście w historii zarysowanej przez Metina Arditi. W rzeczywistości ujawnione badania przeprowadzone na początku XXI wieku dotyczące anomalii kolorystycznej sygnatury znajdującej się na obrazie wskazują na hipotezę, iż obraz nie wyszedł spod pędzla Tycjana. Aby uprawdopodobnić swoją opowieść Autor książki wykorzystał również list Tycjana do nuncjusza Gandolfiego napisany w sierpniu 1576 roku. Jak do tej pory nie ustalono tożsamości mężczyzny na portrecie.

Niemniej książkę dobrze się czyta. Na opowieść złożyły się krótkie rozdziały, acz całość jakoś mnie nie porwała. Być może dlatego, że czasami miałam wrażenie, że Autor na siłę wplata zbyt wiele wątków o tematyce związanej z seksualnością. Moim zdaniem niczemu to za bardzo nie służy w tej historii, albo po prostu nie rozumiem mowy pióra Metina Arditiego.

Metin Arditi, Turquetto, Oficyna Literacka Noir sur Blanc, kwiecień 2013, tłumaczenie z francuskiego: Agata Kozak, okładka miękka ze skrzydełkami, stron 304.