Zbigniew Herbert, Utwory rozproszone ( Rekonesans).

W twórczości Zbigniewa Herberta nie tak zupełnie dawno temu odnalazłam siebie. Przyciągnęła mnie nie tylko jego miłość do sztuki, o której potrafił pisać niebanalnie, ale również magia tkwiąca w jego wierszach. Po raz kolejny na rynku księgarskim pojawiła się książka, która jak najbardziej zasługuje na zainteresowanie czytelnika kochającego twórczość Herberta. Na Utwory rozproszone (Rekonesans) złożyły się w dużej mierze utwory wcześniej niepublikowane, a odnalezione w Archiwum Zbigniewa Herberta i odczytane z brulionów przez Ryszarda Krynickiego. Jak opowiada wydawca nie było to łatwe, ponieważ Herbert pisał drobnym pismem i najczęściej ołówkiem.

Muzyka renesansowa

Anioł grający na lutni ma skłonność do madrygałów

płaszcz zarzucił na głowę w powietrzu zawiesił pięty

„Leć na deszczową Wenus” śpiewa jak wniebowzięty

i patrzy z wielką lubością na Ziemię ciepłą jak jabłko

Grający na portatywie anioł ma wąskie usta

zaciska palce surowe i gasi piszczałek radość

to jest prawdziwy anioł bardzo wysoki i blady

ptak który mieszka tylko w niebieskich drzewach i pustkach

Zamknął ich w pięciolinii mistrz dobry Orlando di Lasso

Wypuść Orlando anioły daj temu z lutnią daj za to

że kocha ziemię – dziewczynę drugiemu eter i światło

mistrz śmieje się chwilę serdecznie i żart ten nazywa kontrapunkt[1]

Do tej pory niektóre z zamieszczonych w książce utworów pozostawały w maszynopisach, choć były przygotowane przez Herberta do druku.  Podtytuł Rekonesans wskazuje, że nie są to wszystkie wiersze rozproszone Herberta, a tylko wybór osobisty wydawcy. Są wśród nich zarówno wiersze jak i krótkie utwory pisane prozą, które powstały na przestrzeni lat począwszy od końca lat czterdziestych.

Pudełko

Ściany zbiegały się nieskończenie. Szła od nich cisza zenitalna. Okruch pyłu rozbłysnął w szparze czerwienią jak planeta. Dopiero przelot obłoku oszałamiający wonią siarki uprzytomnił mi, gdzie jesteśmy. Cały nasz wszechświat zamknięty jest w pudełku od zapałek.[2]

Utwory ułożone zostały w kolejności chronologicznej, według notatek poety, w których często rękopisy opatrywane są datą a nawet niekiedy godzina powstania. Są tu utwory zarówno osobiste, z okresu młodzieńczego, jak i te dotyczące rozważań na tematy związane ze sztuką. Znalazły się pośród nich tłumaczenia z poezji angielskiej i amerykańskiej (m.in. Sylwii Plath, Dylana Thomasa). Są też wiersze z książeczek robionych przez poetę własnoręcznie z czasów, gdy Herbert nie miał żadnych możliwości wydania książki w państwowym wydawnictwie. W książce mają swoje miejsce również trzy teksty Herberta o poezji Przybosia oraz autokomentarze (Dlaczego klasycy, Dotknąć rzeczywistości).

Nikifor /fragm./

2

w blaszanym pogiętym pudełku

mieszkają okruchy tęczy

barwne kamyki

z których Pan Bóg

zrobił mozaikę ziemi

kawałek burzy

kawałek liścia

kawałek wody

pędzelkiem wyleniałym

jak mysi ogonek

dotyka się delikatnie

kamyków świata

przedtem

trzeba pędzel poruszyć

to znaczy poślinić[3]

Tom został bogato zaopatrzony w przypisy i objaśnienia, dzięki którym można się przykładowo dowiedzieć, kiedy był pierwodruk danego wiersza lub czy wiersz był publikowany, kiedy i gdzie. Teksty dotąd niepublikowane zostały odczytane z rękopisów, których fotografie zostały dołączone do wydania.

 Rozmowa

Gdzie spędzisz wieczność?

Nie wiem. Może w piasku mgławic.[4]

Jestem oczarowana twórczością Herberta i już nie ma dla mnie ratunku. Zapewne miłośnicy Herberta z pewnością sięgną po Utwory rozproszone i lektura z pewnością nie zawiedzie ich oczekiwań. POLECAM!

Malarstwo

Dlaczego smutna terra sienna

to cień od drzew wysokich

lecz w niebie za to chłód się złamał

przez kaplak karmin i cynober

wśród linii wzgórz jak pośród westchnień

domki ze skórki pomarańczy

dla smutków i dla szarych oczu

w puszystych cieniach kobalt tańczy[5]

---

[1] Zbigniew Herbert, Utwory rozproszone (Rekonesans), wybór i oprac. edytorskie Ryszard Krynicki, Wydawnictwo a5, Kraków 2011, s.153.

[2] Tamże, s. 218.

[3] Tamże, s. 157.

[4] Tamże, s. 319.

[5] Tamże, s. 123.

Zbigniew Herbert, Utwory rozproszone ( Rekonesans), Wydawnictwo a5, wydanie 2011, opracowanie Ryszard Krynicki, oprawa twarda z obwolutą, stron 496.